پانزده سال پیش در 21 نوامبر، در شهر تقریبا ناشناخته دیتون در ایالت اوهایوی آمریکا، رهبران طرف های درگیر در جنگ بوسنی، قرارداد صلحی را امضا کردند تا به خونبارترین جنگ اروپا پس از جنگ جهانی دوم پایان دهند.
این قرارداد که به توافق صلح دیتون مشهور است، بدون مشکل هم نبود.
یکی از امضا کنندگان این توافق نامه آقای محمد شاکربی بود که در آن زمان سمت سفیر بوسنی در سازمان ملل متحد و سپس وزیر خارجه این کشور را داشت. او یکی از مخالفان سرسخت تحریم تسلیحاتی مسلمانان بوسنی در هنگام جنگ بود.
خبرنگار یورونیوز او را در محل اقامت کنونی اش در نیویورک ملاقات کرد.
آقای شاکربی سالگرد امضای قرار داد صلح نیویورک را غم انگیز توصیف می کند.
یورو نیوز : آقای شاکربی با تشکر از مصاحبه شما با یورو نیوز، به عنوان اولین سوال می خواهم بپرسم که آیا شما به جمله ای که گفته بودید که صلح بد بهتر از جنگ است هنوز وفادارید؟
محمد شاکربی : البته، اما بنا به عقیده شخصی و سابقه کاری من، جنگ خوب بهتر از صلح بد است.
اما تصور کنید، زندگی تمام این مردم مستقیما در خطر بود و لذا من به این نتیجه رسیدم که صلح بهتر از جنگ است حتی اگر صلحی ناقص و ناعادلانه باشد. با این حال باید بگویم که با خواسته قدرتهای بزرگ برای تحمیل قرار داد صلح دیتون هم موافق نبودم.
من در واقع معتقدم که ریشه مشکلات کنونی بوسنی هنوز همین قرارداد دیتون است.
اما از طرف دیگر این قرار داد مبنای صلح کنونی نیز هست اما باید مراقب باشیم بخصوص من که دید بسیار منفی به توافق دیتون داشتم و امضایم را هم از آن پس گرفتم.
یورو نیوز: به نظر می رسد با کشتار سربرنیتسا در نوامبر سال 1995، مسیر جنگ کمی عوض شد. حملات هوایی ناتو شروع شد ولی چرا مسلمانان بوسنی و کرواتها مدت بیشتری مقاومت نکردند؟ چرا امضای توافق دیتون مهم بود؟
محمد شاکربی: نیروهای کروات و سپس نیروهای بوسنی تهدید شدند که اگر بلافاصله قرارداد آتش بس را امضا نکنند، ممکن است هدف حملات نیروهای متحد و ناتو قرار بگیرند. البته این یک نیرنگ بود، ما هم این را می دانستیم، اما ادامه جنگ هم خطر بزرگی می بود.
اسلحه ای بالای سر من بود، اما در واقع این اسلحه بالای سر من نبود، بالای سر مردم و سربازانی بود که من نماینده آنها بودم. اگر من می خواستم بی محابا جنگ را ادامه دهم، فقط مغز سر من نبود که در همه جای بوسنی متلاشی می شد بنابر این من دیپلماتها و رهبران بوسنی را که هم اکنون موافق قرار داد صلح بوسنی هستند، زیر سوال بردم.
البته که این قرار داد مبنای صلح و پایان جنگ بود ولی مبنای ایجاد یک کشور طبیعی نبود قطعا این توافق صلح، خواسته شهروندانی که بخواهند بخشی از خانواده اروپا و آمریکا باشند، نبود.
یورو نیوز : ریچارد هولبروک دیپلمات آمریکایی، دو سال پیش در مصاحبه ای گفت که اگر توافق صلح دیتون امضا نمی شد، القاعده حملات 11 سپتامبر را بجای افغانستان از بوسنی هدایت می کرد.
محمد شاکربی : متاسفانه باید بگویم که این درست نیست. فکر نمی کنم که در آن شرایط، القاعده قادر می بود پایگاهی را که در افغانستان ایجاد کرده بود، در بوسنی و یا هر جای دیگری ایجاد کند. بدون شک، عدم توافق صلح باعث تشدید احساسات مردم بوسنی می شد.
البته تروریسم تروریسم است و ما به عنوان قربانیان تروریسم، این تفاوت را درک می کنیم اما من فکر می کنم که آقای ریچارد هولبروک در تلاش برای توجیه، توافق دیتون است آن هم نه در چارچوبی که به نفع مردم بوسنی باشد بلکه در چارچوب رفع خطراتی که مستقیما می توانست متوجه آمریکا و اروپا باشد.
شاید حتی بدتر از آن، او می خواهد به ادعای صرب های افراطی مثل راتکو ملادیچ و رادوان کارایجیج، برای جنگ مشروعیت بدهد زیرا آنها همیشه فکر می کردند با اتحاد با اروپا و آمریکا می توانند اروپا را از شر مسلمانان راحت کنند.
یورو نیوز: در ماه اکتبر گذشته انتخاباتی در بوسنی برگزار شد که راهی به آینده جدیدی در این کشور محسوب می شود. به نظر می رسد که نتیجه این انتخابات نشان داده که بوسنیایی ها هنوز به شکل قومیتی رای می دهند. هم اکنون نخست وزیر جمهوری سربسکا علاقه زیادی به اتحاد بوسنی و هرزگووین نشان نمی دهد.
آیا ممکن است که بوسنی همواره تقسیم شده باقی بماند؟
محمد شاکربی : من نمی خواهم صحبت از نابودی کشورم بکنم. من فکر می کنم که بوسنی از من عبور کرده است ولی بوسنی روح امید خود را حفظ کرده است اما در مورد انتخابات اجازه دهید بگویم که آنچه که در دیتون توسط اسلوبودان میلوشویچ به عنوان نماینده صربها و نمایندگان کشورهای غربی صورت گرفت، پذیرش رای گیری و انتخابات بر مبنای گرایشهای قومیتی بود و به همین دلیل است که توافق دیتون در دراز مدت با شکست مواجه شد.
من باید تاکید کنم که برگزاری انتخابات به شکل قومیتی چیزی بود که در این توافق نامه تحمیل شد که این خود باعث تشویق نژاد پرستی می شود لذا اکنون زمان آن است که جنبه های منفی توافق دیتون تغییر کند و برای همین بود که من 5 سال پیش امضایم را از این توافق نامه پس گرفتم.
یورو نیوز : من درست متوجه شدم، شما اول توافق نامه را امضا کردید، بعد استعفا دادید و 5 سال پیش هم امضای خود را پس گرفتید؟
محمد شاکربی: بله درست است.
یورو نیوز: اما پس چرا در ابتدا امضا کردید ؟
محمد شاکربی: فقط بخاطر این که جنگ تمام شود. بی دلیل نیست اگر بخواهیم سارایوو را بیت المقدس اروپا بنامیم. سارایوو همانند بیت المقدس در خاورمیانه همواره دستخوش چالش بوده است. چالشی هم که هم اکنون در بوسنی و هرزگوین وجود دارد، در ذات آن نبوده بلکه حاصل آن چیزی است که در توافق دیتون تحمیل شده و در دراز مدت صلح را به ارمغان نخواهد آورد. می خواهم بگویم توافق بدی بود چون بالاخره جلوی ادامه جنگ را گرفت ولی این توافق نامه نتوانست زمینه صلح بادوام و پیشرفت کشور را فراهم کند.