آموزش به نوعی که شاگرد خود تصمیم بگیرد چه میخواهد فرا بگیرد، روشی است که در جهان محبوبیت بسیاری کسب کرده است. این روش همچنین به آموزگاران کمک می کند در روابطشان با شاگردان از قالب سنتی بیرون بیایند.
این تصور وجود دارد که اگر شاگردان خودشان مقررات آموزشی اشان را تعیین کنند، همه چیز دچار هرج و مرج می شود، اما معلمین آموزشگاه “سامر هیل” در جنوب بریتانیا جز این فکر می کنند. آنها می گویند شاگردان آزادند آنچه می خواهند بکنند.
از سال 1921 که الکساندر سادرلند نیل مدرسه “سامر هیل” را بنیان گذاشت، همواره این کودکان بوده اند که تصمیم گرفته اند چه درسی را می خواهند یاد بگیرند زیرا این اعتقاد وجود دارد که کودک در آزادی بهتر فرا می گیرد.
یکی از نظرات “نیل” ارزش آموزشی کار دستی مثل کارهای هنری، نجاری و نیز موسیقی است که در این آموزشگاه بعنوان موضوعهایی بسیار مهم مثل ریاضی و ادبیات تدریس می شود.
سن شاگردان این آموزشگاه میان شش و هجده سال است. نام نویسی برای کودکانی که بعد از یازده سالگی به آموزشگاه مراجعه می کنند غیر ممکن است زیرا آنجا بزرگ نشده اند و ممکن است با رویارویی با آزادی آموزش دچار هرج و مرج شوند.
قوانین مدرسه توسط خود کودکان فکر و نوشته شده است.
هر جمعه همه در جلسه ای شرکت می کنند که در آن همه گونه مسئله از بزرگ و کوچک مطرح و بحث می شود. امروز دستور جلسه ادعای یک شاگرد است که می گوید شاگرد دیگری کتابش را به زباله دانی انداخته است. جلسه تصمیم می گیرد که شاگرد مذکور را با کسر پانزده درصد از پول توجیبی هفتگیش مجازات کند.
فاغ التحصیلان “سامر هیل” به آسانی در دانشگاهها پذیرفته می شوند زیرا تنها برای آن رشته هایی در خواست می دهند که واقعا به آن علاقه دارند.
آزادی آموزش در ایتالیا
کودکستان “دایانا“در ایالت “ رجیو امیلیا” در ایتالیا، بعنوان یکی از بهترین در جهان شناخته شده است. علت آن دنبال کردن نظرات یکی از پیش کسوتان آموزش در ایتالیا بنام “ لوریس مالا گوتسی” بوده است که دست کودکان را در انتخاب آنچه میل دارند یاد بگیرند باز می گذارد و فراگیری چیزی را به آنها تحمیل نمی کند.
در روند آموزشی“دایانا” والدین نقش مهمی در اداره فعالیتهای متفاوت کودکان ایفا می کنند. آنها روش آموزشی مالاگوتسی را در خانه هم ادامه می دهند.
امروز روش آموزشی کودکستان “دایانا” در بیست نهاد آموزشی در ناحیه “رجیو” دنبال می شود.
آزادی آموزش در هند
در آموزشگاه “ریشی” در ایالت آندرا پرادش هند، آرامش و صلح برقرار است. در این مدرسه، آموزگاران و شاگردان دنیای درون و برون را تجربه می کنند. در این مدرسه درس و تمرین “یوگا” به همان میزان اهمیت دارد که ریاضی و ادبیات در مدارس متعارفی. یکی از آموزگاران این آموزشگاه می گوید:
“یوگا به رشد فکر، روح و جسم کمک می کند. برای ما یوگا با فلسفه آموزش امان که پرورش نوعی آرامش است، تطابق دارد.”
“کریشنا مورتی” در سال 1926 اموزشگاه ریشی را بنیان گذاشت. او می خواست مدرسه اش آدمهای خوبی تربیت کند ؛ بدین معنی که به اقوام مختلف احترام بگذارند، جهانی فکر کنند، برای محیط زیست و دیگران احترام قائل باشند.
در برنامه درسی سیصد و شصت شاگرد این آموزشگاه هدف مهمی وجود دارد و آن احترام به محیط زیست است.
شاگردان در امر یادگیری هم از آزادی برخوردارند و رقابتی میانشان وجود ندارد. به جوانتر ها حتی نمره هم داده نمی شود.
در هجده سالگی، شاگردان، مدرسه را ترک می کنند تا در شهرهای بزرگ و پر سرو صدا به دانشگاه بروند. اما هدف این نیست که شاگردان خود را از باقی دنیا متفاوت ببینند. مهم است که خود را جزئی از آن تلقی کنند. این یکی از چیز هایی بود که کریشنا مورتی به آن اشاره می کرد: شما دنیایید.
هر عصر در ساعت شش و ده دقیقه، شاگردان مدرسه بر بالای تپه جنب آن جمع می شوند تا دشت و مرغزار را تماشا کنند. این آخرین کلاس روز است.