سال 2007 اتحادیه اروپا یک پروژه به نام “ای یو پل” یا “ماموریت آموزش پلیس افغانستان” را اجرایی کرد. ماموریتی که هدف آن گذار از پلیس به عنوان یک نیروی نظامی به پلیس شهری در خدمت حاکمیت قانون و جامعه تعیین شده است.گذاری که برای جامعه ای در گیر در 4 دهه خشونت ساده به نظر نمی رسد.
به پیشنهاد “ای یو پول” 25 نقطه بازرسی در سرتاسر کابل ایجاد شده و
پلیس شهر کابل در منطقه استحفاظی اش به دنبال کشف مواد منفجره، سلاح و مواد مخدر است. در سه دهه گذشته پلیس افغانستان بویژه در شهر سه میلیون نفری کابل، به خشونت، فساد و بی کفایتی معروف بوده، اما از 5 سال پیش اتحادیه اروپا برای تغییر این وضعیت، این ماموریت آموزشی در این کشور به عهده گرفته است.
این برنامه گزارشگر به بررسی تغییرات ایجاد شده اختصاص دارد.
امیرشاه یک مامور پلیس افغان می گوید:“وظیفه هر فرد افغان است که به جامعه خود خدمت کند، من هم می خواهم از صدق جان و تا آخرین قطره خون به کشورم خدمت کنم. مدت یکسال و نیم است که خدمت می کنم و خانواده ام هم خوشحال هستند.”
اما پلیس همواره یکی از اهداف شبه نظامیان طالبان بوده است. بسیاری بیم دارند بعد از خروج عمده نیروی نظامی ناتو از افغانستان در پایان سال 2014 طالبان حملات خود را شدت بخشد که می تواند تاثیر منفی بر تلاشهای چند ساله اتحادیه اروپا برای تامین امنیت در کشور را به مخاطره اندازد. پروژه ای که 60 میلیون یورو صرف آن شده و بخشی از آن به دانشکده پلیس و بازآموزی 4500 نفر از افسران ارشد نیروی پلیس در رسته های مختلف از جمله آموزش حقوق بشر اختصاص یافت.
ادریس اریب یک وکیل مدافع که کار آموزش این افسران را به عهده دارد می گوید:“مهمترین چیزی که در حال حاضر در نیروی پلیس روی آموزش آن تاکید می شود آموزش حقوق مدنی و حقوق عامه مردم است. امروز در حال آموزش حقوق کودکان و حقوق زنان هستیم. وقتی که انواع جرایم خشونت آمیز را تدریس می کنیم، افسران پلیس به خوبی و با روحیه مثبت با ان برخورد می کنند و هدفشان این است که آنچه اینجا در دانشکده یاد می گیرند، در محل خدمتشان به کار ببندند.”
طی چند دهه اخیر پلیس نیرویی خشن، بی کفایت، فاسد و تشنه قدرت محسوب می شد. بعد از یک دهه حضور نیروهای ناتو در این کشور، تشکیل یک حکومت برگزیده مردم و ملیلیاردها یورو وام بین المللی، بنظر می رسد روند در حال تغییر است، اگرچه با کندی.
بازمحمد مسئول دایره حقوق بشر در واحد پلیس منطقه سرپل کابل می گوید:“اعتماد مردم به پلیس بیشتر شده برای اینکه می بینند مرم برای آنها کار می کنند. موارد بسیار کم البته هست که ماموران پلیس ممکن است با خشونت رفتار کنند که به آنها آموزش می دهیم.” به غیر از افسران ارشد، ماموران ساده پلیس نیز تحت آموزش هستند. در یک پاسگاه پلیس محلی در کندوز ماموران تحت آموزش نیروهای آلمانی – هلندی هستند. دروس آموزشی شامل تمرینات عملی و حضور در صحنه جرم است. مبحث اصلی آموزش خشونت جنسیتی و حفاظت از مردم است.
خبرنگار یورونیوز در محل این پاسگاه می گوید:“سالها عملیات پلیس اساسا مبتنی بر کاربرد خشونت و اعتراف گیری از مجرمان بوده است. امروزه آنها در موارد دیگر مانند گرفتن اظهاریه از شهود، جمع آوری شواهد، گزارش نویسی و گفتگو با وکلای مدافع و دادستان آموزش داده می شوند.”
در بین 150 هزار نیروی پلیس، هیچ مامور زن وجود ندارد، تنها تعداد معدودی زن شاغل در پلیس در آبدارخانه و یا به نظافت اشتغال دارند. یکی از مسئولان ای یو پل می گوید:“در همکاری با بنیاد جمعیت سازمان ملل متحد نه تنها در تلاش برای استخدام ماموران زن هستیم، بلکه آنها را کاملا آموزش داده و مجهز می کنیم. باید اطمینان حاصل کنیم در پایان دوراه آموزشی خدماتشان را بخوبی انجام می دهند.”
بر اساس آمار سازمان ملل متحد 87 در صد از زنان افغانستان در معرض و یا قربانی شکلی از خشونت هستند. در چنین کشوری تصور یک فرمانده پلیس زن بسیار بعید به نظر می رسد.
صبا سحر یک مامور پلیس، کارگردان و بازیگر سینما در این زمینه تجربیاتی دارد و سرگرم ساختن یک مجموعه تلویزیونی است. او می گوید:“بسیاری از مردم نمی دانند چطور مشکلاتشان را گزارش کنند و چگونه آنها را حل کنند.” این مجموعه تلویزیونی تلاشی برای آموزش مردم برای بیان مشکلاتشان به پلیس است.” این برنامه پرطرفدار به نام فرمانده امان الله از ژانویه 2012 در تلویزیون ملی افغانستان پخش می شود.
فرمانده پلیس ناحیه 9 شهر کابل علاوه بر روشهای تربیتی و آموزشی، خواستار در اختیار داشتن امکانات لجستیک تکنولوژیک مانند رادیو و سیستم جهت یابی یا “جی پی اس” است. اما فرمانده عملیات غیرنظامی اتحادیه اروپا در افغانستان در این مورد می گوید:“ما در چارچوب “ماموریت آموزشی” نمی توانیم. این می تواند یک پروژه اتحادیه اروپا و یا یکی از کشورهای عضو باشد. ما تنها می توانیم خواسته افغان ها را منتقل کنیم ولی خودمان صلاحیت فراهم کردن این تجهیزات را نداریم.”
ماموریت آموزشی تا دسامبر سال 2014 و زمان خروج نیروهای ناتو از افغنستان ادامه دارد، اما با توجه به نیاز گسترده و خروج ناگهانی این نیروها به نظر می رسد پلیس افغانستان برای مدت زمان طولانی تری به چنین حمایتهایی احتیاج داشته باشد.