نخستین سفر “شی جینپینگ“، رییس جمهور تازه به قدرت رسیدۀ چین به روسیه، به گفتۀ ناظران، پیام مهمی در خود داشت. تحلیلگران می گویند، این امر نشاندهندۀ تمایل چین به گسترش روابط سیاسی و اقتصادی با شریک و متحد دیرینۀ خود یعنی روسیه است.
معاهدات اقتصادی میان چین و روسیه در این سفر، افزایش یافت. با امضای قراردادهای جدید، چین بیش از گذشته برای تامین احتیاج خود به انرژی از جمله نفت و گاز به روسیه وابسته خواهد شد. در مقابل، کالاهای چینی بیش از پیش به بازارهای روسیه سرازیر می شوند. ضمن اینکه این دو کشور، در دنیای سیاست هم، متحد سرسخت یکدیگر به شمار می آیند و با این دیدار، روسیه و چین که دو کشور مهم در میان کشورهای دارای حق وتوی سازمان ملل هستند، پیام مهمی را به دیگر کشورها از جمله کشورهای غربی، ارسال کردند. این دو کشور که در بیشتر تصمیم های بین المللی، با سیاستی مشترک، گاه مانع واکنش سازمان ملل به یک مناقشۀ بین المللی شده اند، از این پس نیز، متفق القول خواهند بود.
رییس جمهوری چین پس از دیدار و گفتگو با همتای روسی خود، بر این هم گامی تاکید کرد و گفت: “ما تجربۀ تغییرات زیادی را داریم و در مقابل دنیایی قرار گرفته ایم که دائما در حال تغییر است. در این دنیا، صلح، توسعه، همکاری و موقعیتی که از آن با نام برد – برد، می توانم یاد کنم، به یک روند تبدیل شده است. سیستم مستعمره ای سقوط کرده و جنگ سرد دیگر وجود ندارد. دنیا دیگر در شرایطی نیست که توسط کشور و یا بلوک خاصی اداره شود.”
رییس جمهوری چین، پس از دیدار با رییس جمهوری روسیه، این کشور را به مقصد تانزانیا به عنوان نخستین مقصد از سفر دوره ای خود به قارۀ آفریقا ترک کرد. امری که نشاندهندۀ تصمیم چین به ادامۀ حضور اقتصادی خود در این قاره دارد. حضوری که بسیاری از مطبوعات آفریقایی از آن با عنوان “ استعمار نوی چینی” نام می برند.
قاره آفریقا منابع طبیعی عظیمی دارد و چین به این منابع به ویژه مواد اولیۀ معدنی، محتاج است. در مقابل، بازارهای کشورهای آفریقایی از کالاهای ساخت چین اشباع شده اند. معاملات دو سویۀ این قاره با چین در حال افزایش است و کمتر کشور دیگری همانند چین در بازارهای آفریقایی حضور دارد.
تنها در عرض کمتر ۱۰ سال، ارزش این مبادلات از ۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون یورو به ۱۲۸ میلیارد یورو افزایش یافته است.
مقامات کشورهای آفریقایی می گویند، نمی توانند از تکنولوژی چین و تولیدات این کشور که نسبت به کشورهای غربی ارزان تر است، چشم بپوشند.
جاکایا کیکوت، رییس جمهوری تانزانیا که نخستین میزبان همتای چینی خود در سفر دوره ای به آفریقاست، این نیاز را ضروری می داند. وی می گوید: “ما از تکنولوژی سنتی استفاده می کنیم، ما هنوز از بیل در کشاورزی استفاده می کنیم و نمی توانیم این صنعت را گسترش دهیم. آبیاری مزارع ما به شیوۀ سنتی است و بازدهی ندارد. ما به تکنولوژی نیاز داریم که با توجه به وضعیت اقتصادی ما، بتواند به روند توسعه در کشور کمک کند.”
تانزانیا یکی از نخستین کشورهایی بود که چین برای حضور خود در آفریقا، با آن پیمان دوستی بست. احداث راه آهنی که تانزانیا را به زامبیا متصل می کند، بدون کمک مالی و نیروی کار چینی امکان نداشت. رییس جمهوری چین با این سفر به آفریقا، که نخستین سفر یک مقام در این مرتبه است، نشان داد که کشورش همچنان به گسترش حضور خود در قارۀ آفریقا ادامه خواهد داد.
شی جینپینگ رییس جمهوری چین در اولین سفر خارجی خود به روسیه رفت. رهبر چین در ادامه راهی قاره آفریقا شد تا بعد از تانزانیا در اجلاس دوربان آفریقای جنوبی شرکت کند. اما سیاست های جدید پکن کدامها هستند؟ در این زمینه با دیمیتری موسیاکوف مدیر مرکز تحلیلی آسیای جنوب شرقی گفتگو می کنیم.
یورونیوز: واضح است که رهبر چین در اولین دور از سفرهای خارجی خودش، کشورهای مقصد را همینجوری انتخاب نکرده. برای شما بعنوان یک کارشناس مسیر اولین سفر خارجی او در برگیرنده چه پیامی است؟
دیمیتری موسیاکوف: «مسیر و ترکیب کشورهایی که او در این سفر انتخاب کرده آشکارا نشاندهنده اولویت بندی چین نوین و دولت جدید این کشور است، اولویت های پکن در سیاست خارجی و همچنین نوع نگاه مقامات این کشور به آینده. از نقطه نظر رهبران جدید چین، مسکو در حال تبدیل شدن به یکی از متحدان نزدیک پکن است. موضوع آفریقا کاملا متفاوت است. بر هیچکس دیگر پنهان نیست که آفریقا در حال حاضر یکی از نقاطی است که چین سعی دارد با تقویت حضور و تاثیرگذاری خود در آن، منافع اقتصادی بیشتری را دنبال کند. در واقع توسعه چین از یکسو نیازمند امنیت در مرزهای شمالی این کشور است و اتحاد با روسیه به نوعی آنرا تامین می کند. از سوی دیگر بازار مناسبی است برای منابع سرشار معدنی چین که برای توسعه اقتصادی بیشتر این کشور ضرور است و در حال حاضر بخش قابل توجه این بازار در آفریقاست.»
یورونیوز: ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه از سفر شی جینپینگ به کشورش به عنوان یک «ژست نمادین» تعبیر کرد. روابط امروز مسکو و پکن را چگونه ارزیابی می کنید؟
دیمیتری موسیاکوف : « به نظرم روابط این دو کشور بیش از پیش تثبیت خواهد شد. واضح است که هر دو کشور منافع و اهداف مشترک زیادی را در دنیا دنبال می کنند. وقتی در مورد چین صحبت می کنیم این مسئله روشنتر می شود برای اینکه روابطش با آمریکا وارد دوره پیچیده ای شده است. واشنگتن تلاش می کند تا با کمک ابزارهایی که در دست دارد رشد اقتصادی بیشتر چین را متوقف کند و از نفوذ پکن در آسیای جنوب شرقی و منطقه اقیانوسیه بکاهد. این درحالیست که روابط چین با ژاپن هم جالب نیست در چنین شرایطی روسیه می تواند به نوعی با اتحاد و تثبیت روابطش با چین منفعت زیادی ببرد. منافعی که لزوما اقتصادی نیستند و دامنه ای سیاسی هم دارند. وانگهی بدیهی است که داشتن روابط نزدیکتر با چین، جایگاه و موقعیت روسیه را در گفتگوهایش با آمریکا یا اتحادیه اروپا هم تقویت می کند.»
یورونیوز: به موضوع آفریقا اشاره کردید…یکی از جراید روسیه از قاره سیاه با نام «برگ برنده در بازی جهانی» یاد کرده که چین ظاهرا حساب ویژه ای روی آن باز کرده. آیا پکن در این بازی رقیب جدی ای دارد یا نه؟
دیمیتری موسیاکوف : « بله. البته. این رقابت واضح است و در حوزه های مختلف قابل شناسایی است. رسانه های چین برای مثال موضع متفاوت کشورشان را در ارتباط با بحران مالی پنهان نکردند اما در رسانه های ما و در غرب بطور کلی مسئله به شکل مبارزه با جهادگرایان و اسلامگرایان افراطی و خنثی کردن تلاش آنها برای تسلط بر این کشور آفریقایی نشان داده شد. اما به رسانه های چینی نگاه کنید آنها گفتند که غربیها با انجام عملیات نظامی در مالی درصددند تا منافع اقتصادی چین را در آنجا از بین ببرند و دست پکن را از منابع معدنی مالی کوتاه کنند. برای اینکه چینی ها معادن نادری را در این منطقه کشف کرده بودند و در صدد استخراج آن بودند. بنابراین به نظر می رسد هدف اصلی مداخله نظامی در مالی بیرون راندن چینی ها از این منطقه بوده باشد. بعلاوه آفریقا محل درگیری ها و نزاع های گسترده ای شده است. قدرت های استعماری سابق نظیر فرانسه و یا حتی آمریکا که سابقه استعماری خاصی ندارد منافع زیادی در آفریقا دارند. بنابراین آنها حاضر نیستند که آفریقا تبدیل به منبع شماره یک تامین منابع معدنی مورد نیاز برای رشد بیشتر اقتصادی چین شود.»