دو نوازنده پیانو را تجسم کنید که بداهه نوازی می کنند. این بداهه نوازی گفتگویی خودانگیخته و سوال و جوابی موسیقایی است که گویی در آن نوازندگان در ظرف زمان و مکان نمی گنجند. اما در درون ذهن خلاق هر یک چه می گذرد؟ آیا راهی برای سنجش خلاقیت ذهنی و بررسی میزان هماهنگی آنها موجود است؟
موسسه آگالما (Agalma Foundation) در ژنو سوییس، از طریق آزمایشی نوین، در پی یافتن پاسخی برای این پرسش ها است.
ریچارد رنتش، آهنگساز، یکی از نوازندگانی است که در این آزمایش شرکت دارد. او در مورد پدیده بداهه نوازی می گوید: «در زمان بدهه نوازی شاید گاهه من ایده ای را آغاز می کنم. طرف مقابل شاید آن را دنبال کند، شاید هم کاملا به جهت مخالف برود. هر دو می دانیم که ممکن است لحظه ای از یکدیگر غافل شویم اما دوباره همدیگر را پیدا کنیم. واقعا به رقص باله می ماند. وقتی خوب می نوازیم، درست می نوازیم و همراه یکدیگر هستیم، خودمان متوجه آن می شویم. آیا می شود عاقبت این احساس را مرئی هم کرد؟»
پی یر مژیسترتی، نوروبیولوژیست (عصب شناس) می گوید: «هدف این آزمایش اندازه گیری امواج الکتریکی مغز از طریق دستگاهی با دقت بالا و ارائه چیزی شبیه اثر انگشتی الکتریکی از فعالیت مغز در حال خلاقیت است.»
وی می افزاید: «شایان ذکر است سیگنالی که به دنبالش هستیم، بسیار بسیار ضعیف و چون قطره ای در اقیانوس است.»
فعالیت الکتریکی مغز از طریق یک الکتروانسفالوگرام اندازه گیری می شود. سیگنال ها به همراه ضربان قلب و حرکات پیانیست تحلیل می شوند. حاصل این تحلیل با تجسمی انتزاعی از صدا ترکیب شده و به صورت همزمان بر پرده ای که پشت نوازندگان است تابانده می شود. با بالا رفتن فعالیت الکتریکی مغز، رنگ ها غلیظ تر می شوند.
پیر مژیسترتی، می گوید: «می خواهیم برای درک ناخودآگاه انسان تلاش کنیم، بویژه در حالاتی چون بداهه نوازی که به خلاقانه ترین وجوه بروز می کند.»
فرانسوا آنسرمه، روانکاوی که بر روی این پروژه مشغول به کار است می گوید: «همه چیز در لحظه تغییر می کند. در مورد بداهه نوازی نیز چنین است. بداهه نوازی دو نوازنده پیانو، مثل تجربه ای که در آن هر طرف بر دیگری تاثیرگذار است، سبب می شود چیزی میان دو طرف ساخته شود که نه به این تعلق دارد و نه به آن. همزمان مال هر دو است. زندگی هم همینطور است. آیا می شود چون بداهه نوازی نوازندگان، زندگی را هم بداهه زیست؟»
ریچارد رنتش، آهنگساز و نوازنده می گوید در این پروژه، چون نقاشان صدا را با رنگ ترکیب می کند. برای او حاصل کار لذتی شبیه بازی کودکان را دارد.
فرانسوا آنسرمه، روانکاو پروژه می افزاید: «این آزمایش، مجالی برای بررسی مساله خلاقیت در قلمروهایی متفاوت است. قلمروی عصب شناسی، قلمروی روانکاوی و قلمروی خلاقیت هنری. با هم موضوعات مشترکی داریم. برخی اهدافمان یکی است. اسرار و معماهای داریم که بر تمامی این قلمروها سایه گسترده اند.»
این پروژه همچنان در جریان، بی همتا و نیز جاه طلبانه است. هنرمندان و دانشمندان برجسته دست در دست هم در تلاشند تا پرده از برخی اسرار خلاقیت ذهن بردارند.