آگهیوزیران امور خارجه بیش از ده کشور درگیر در بحران سوریه، با شرکت در نشست روز جمعه هشت آبان در وین، بر سر چند اصل مهم در مورد آینده سوریه به توافق رسیدند. از جمله بر سر حفظ تمامیت ارضی، استقلال، نهادهای دولتی و مدنی این کشور و نیز دعوت از نمایندگان دولت سوریه و مخالفان برای شرکت در تدوین قانون اساسی جدید و برگزاری انتخابات زیر نظر سازمان ملل متحد.
اما مهمترین نکته ای که در مورد آن توافقی حاصل نشد، سرنوشت بشار اسد بود. با این حال قرار است، نشست وین برای پیگیری این گفتگوها در فاصله دو هفته از نشست اول برگزار شود.
در چهلمین برنامه «همراه با یورونیوز»، نظرات مخاطبان را با دکتر هوشنگ حسن یاری استاد کالج نظامی سلطنتی در کینگستون کانادا در میان گذاشتیم.
درس هایی که از سرنوشت عراق برای سوریه می توان گرفت
آقای حسن یاری در گفت و گو با یورونیوز با اشاره به درس هایی که باید از حمله به عراق و سقوط صدام گرفته شود، گفت: «بعد از حمله آمریکا به عراق و سقوط رژیم بعثی در این کشور، آمریکایی ها تمام تشکیلات دولتی، نظامی و امنیتی عراق را از بین بردند. بنابراین عراق با یک خلا در قدرت روبرو شد که نتیجه آن را امروز مشاهده می کنیم.»
وی به تشریح معنای درس گرفتن از ماجرای عراق برای سوریه اشاره کرد: «یعنی اینکه در سوریه باید چارچوب قدرت نگه داشته شود. یعنی وزارتخانه ها، ارتش و سازمان های امنیتی باقی بمانند تا خلا مانند عراق ایجاد نشود. در نتیجه بتوانند اوضاع را بعد از تصمیم درباره سرنوشت سوریه بهتر ساماندهی کنند.»
وی با تاکید بر یکی از موضوعات در نشست وین که «حفظ تمامیت ارضی» سوریه بود، گفت: «در حال حاضر بخش هایی از سوریه به طور مثال تحت اشغال داعش است و حتی صحبت هایی شنیده می شود که استان لاذقیه سوریه در اختیار شیعیان قرار گیرد.»
این کارشناس نظامی با هشدار نسبت به این اتفاق ها گفت: «اگر چنین ماجرایی رخ دهد به این معناست که امکان بازنگری در مرزهای کشورها در منطقه خاورمیانه هم فراهم می شود و این موضوع مشکلات زیادی را برای تمام کشورهای منطقه به وجود می آورد.»
وی به تشریح این موضوع پرداخت و گفت: «به این خاطر که عمده مرزهایی که امروز در منطقه می بینیم، مرزهایی است که دولت های استعماری آنها را به وجود آورده اند. در نتیجه بازگشایی پرونده مرزها می تواند منطقه را وارد جنگ های جدیدتری کند. جنگ هایی به جنگ های امروز اضافه می شود و به طور قطع کل منطقه را به خاک و خون خواهد کشاند.»
تعیین سرنوشت سوریه به دست مردم، اما چگونه؟
آقای حسن یاری با تایید برخی از نظرات مخاطبان یورونیوز که گفته بودند سرنوشت سوریه را باید مردم این کشور رقم بزنند، گفت: «اگر به منشور سازمان ملل نگاه کنیم، حقوق دولت ها و ملت ها به رسمیت شناخته شده است. اما در این موضوع یک بحث حقوقی است و بحث دیگر مسائل واقعی است که اکنون در سوریه در جریان است.»
وی افزود: «بحث حقوقی به نظر من با وجود اینکه بسیار مهم است اما در ارتباط با سوریه موضوعیت بحث کردن ندارد چرا که در حال حاضر قدرت های مختلفی در سوریه در حال جنگ هستند. به نظرم دولت بشار اسد مشکلات عمده را شروع کرده است.»
به اعتقاد این کارشناس و استاد دانشگاه، امروز باید بررسی شود که با چه وضعیتی روبرو هستیم و این وضعیت را چگونه می توان سامان داد که از ستم و ظلمی که علیه مردم غیر نظامی سوریه می شود کم شود و این تراژدی انسانی پایان یابد.
چه کسی در ایران در باره سوریه تصمیم می گیرد؟
وی با اشاره به نقش ایران گفت: «در ایران تصمیم گیری درباره مسائل کلان بر عهده رهبری است. از جمله این مسائل کلان، غیر از مسائل نظامی و دفاعی، بحث سیاست خارجی است، در نتیجه حضور ایران در نشست وین، به طور قطع با هماهنگی کامل دفتر رهبرجمهوری اسلامی ایران انجام گرفته است، در غیر اینصورت دولت چنین توانایی را ندارد.»
وی در عین حال به ناهماهنگی بین عمل و گفته ها هم اشاره داشت و افزود: « باید پرسید آیا چیزهایی که گفته می شود تنها برای مصارف داخلی است و یا اینکه نشان از وجود تعدد مراکز تصمیم گیری در ایران است. موضوع مسلم این است که اگر رهبر جمهوری اسلامی ایران تصمیم بگیرد که حضور در این مذاکرات بی معناست به طور قطع جمهوری اسلامی ایران در نشست بعدی شرکت نخواهد داشت.»
آقای حسن یاری تاکید کرد که از نظر مسئولان جمهوری اسلامی ایران، بشار اسد تنها کسی است که می تواند به امور سوریه رسیدگی کند. اما در واقعیت دیده می شود که بشار اسد خود این مشکل بزرگ را ایجاد کرده است.
وی افزود: «بشار اسد بعد از تظاهرات مردم عادی، آنها را تروریست خواند و به تدریج با اعمال فشار زیاد و با استفاده از زور شرایطی را برای ظهور گروه های مسلح که همه می دانند بیشتر از خارج سوریه به خاک این کشور رفته اند فراهم کرد.»
مبارزه با تروریسم توام با مذاکره سیاسی در سوریه چگونه پیش می رود؟
وی معتقد است که مبارزه با تروریسم در سوریه هیچ گونه تضادی با انجام مذاکره های سیاسی برای آینده سوریه ندارد.
این کارشناس مسائل سیاسی افزود: «این موضوعات باید پا به پای یکدیگر حرکت کنند. اگر این عقیده را بپذیریم که باید ابتدا گروه های تروریستی را از بین برد باید سال های سال به انتظار نشست.»
آگهیوی تصریح کرد: «برخی از این گروه ها نه مذاکره کننده های خارجی را قبول دارند و نه دولت سوریه را. در نتیجه این ها هرگز نه به دور میز مذاکره خواهند نشست و نه سلاح زمین خواهند گذاشت مگر اینکه به طور جدی از بین بروند و یا اینکه ضعیف شوند.»
وی درباره نحوه تضعیف این گروه ها گفت: «تضعیف این ها از طریق به کارگیری نیروی زمینی نظامی از سوی دولت هایی که حاضر به ارسال این نیروها هستند صورت می گیرد و از طرف دیگر دولت سوریه باید خواسته های مشروع گروه های مخالف را بپذیرد و باید به خواسته های این افراد توجه کرد.»
آقای حسن یاری تاکید کرد: «با توجه به اینکه دولت سوریه بخشی از قدرت را در دست دارد می توانند همه به دور میز مذاکره بنشینند. در نتیجه دولت هایی که امروز راهبری این جریان را به دست گرفته اند، پیش از آنکه به منافع محدود خود و گروه های خود در سوریه توجه کنند باید منافع بزرگتر امنیت در منطقه ، صلح و ثبات جهانی را مورد نظر قرار دهند و منافع ملت سوریه را در نظر بگیرند.»
به گفته این استاد دانشگاه، منافع ملت سوریه زمانی تامین خواهد شد که دولت در این کشور عوض شود و یک دولت ملی و معتقد به تکثر روی کار آید. آن دولت قادر خواهد بود تا شرایطی را به وجود آورد که سوریه محلی برای ورود و حضور گروه های تروریستی وارداتی نباشد.
ایران و روسیه دارای منافع متفاوتی در سوریه اند
بخش دیگری از این گفت و گو درباره منافع ایران و روسیه در سوریه بود که آقای حسن یاری در این زمینه گفت: «روسیه و ایران دارای منافع متفاوت در سوریه هستند حتی اگر نگوییم این منافع متضاد هستند. اگر به تاریخ روابط ایران و روسیه نگاه کنیم متوجه می شویم تنها کشوری که به طور جدی بر پیکره ایران ضربات غیرقابل جبرانی وارد کرده است روسیه است.»
آگهیوی افزود: «این موضوع نشان دهنده این است که روسیه همواره منافع دیگری داشته است. حال چه روسیه تزاری باشد، چه روسیه کمونیست و چه روسیه با حکومت پوتین. مشکل جمهوری اسلامی ایران این است که خود را در شرایطی قرار داده که باید بر چنین همسایه غیرقابل اعتمادی تکیه داشته باشد.»
این کارشناس ساکن کانادا درباره دلایل حضور نظامی روسیه در سوریه گفت: «روسیه در پی گرفتن امتیازهایی از آمریکا و غرب است. برای اینکه روسیه به دلیل بحران در اوکراین در حالت انزوا قرار داشته است. با ورود به سوریه فضایی را برای خود باز کرده است و می خواهد این فضا را تثبیت کند. یعنی نه تنها روابط خود را با کشورهای غربی به عنوان یک کشور مقتدر بهبود ببخشد بلکه جای پایی را که در منطقه خاورمیانه داشته است، مستحکم کند. بنابراین خواسته های کوتاه، میان و بلند مدت روسیه با خواسته های جمهوری اسلامی ایران در تضاد هستند.»
وی تصریح کرد: «اگر روسیه به این نتیجه برسد که باید بشار اسد را قربانی کرد به طور قطع چنین کاری را انجام می دهد. این بحث همیشه مطرح شده است که ایران نباید تمام تخم مرغ های خود را در سبد روسیه بگذارد به خاطر اینکه روسیه غیر قابل اعتماد است. و امروز هم چنین وضعیتی وجود دارد.»
نفوذ ایران در منطقه پس از حل بحران سوریه
سوال دیگری که از این کارشناس مسائل نظامی پرسیده شد درباره میزان نفوذ ایران در سوریه و عراق بعد از تصمیم گیری درباره سرنوشت بشار اسد بود که وی در این باره گفت: «همانطور که در بحرین اکثریت شیعه در قدرت نقشی ندارند، در عراق و سوریه چنین وضعیتی را به صورت معکوس مشاهده می کنیم. یعنی اینکه در سوریه اکثریت سنی و در عراق اقلیت سنی، هیچ گونه نفوذ جدی در قدرت ندارند. بنابراین باید دولت ها و کشورهای منطقه نگاه ایدئولوژیک خود را به مسائل سیاسی کنار بگذارند و آحاد ملت را به عنوان کسانیکه صاحب کشور خود هستند به حساب آورند و مشروعیت آنها را به رسمیت بشناسند و آنها را در قدرت شریک کنند.»
وی افزود: «اگر چنین وضعیتی ایجاد شود به طبع برای ایران امکان حضور در این کشورها اینگونه که الان وجود دارد وجود نخواهد داشت. به طور مثال در سوریه اکثریت سنی هستند و این اکثریت طی چند دهه و به خصوص از سال ۲۰۱۱ میلادی به بعد ایران را به عنوان دشمن خود می داند. اگر تحولات در سوریه منجر به قدرت رسیدن اکثریت سنی شود دیگر روابطی مانند روابط با بشار اسد ایجاد نخواهد شد.»
آگهیوی تاکید کرد: «اگر چنین تحولی صورت گیرد قطعا شکافی بین راهی که تهران را به بیروت و حزب الله متصل می کند، ایجاد می شود. ایران از سوریه، لبنان، یمن و عراق به عنوان عمق استراتژیک خود یاد می کند که معنای آن این است که اگر عمق استراتژیک از بین برود خودش دچار تزلزل خواهد شد.»
آقای حسن یاری یادآور شد که «این نوع نگاه به منطقه چندان سازنده نیست به خاطر اینکه ایران می تواند نقش سازنده در منطقه داشته باشد و در نقش جدید، حقوق ایران هم به وسیله قدرت های بزرگ و هم به وسیله دولت های منطقه به طور قطع به رسمیت شناخته خواهد شد. ایران باید به این نتیجه برسد که صاحب کشوری مانند سوریه و سایر کشورهای منطقه نیست و بگذارد مردم خود این کشورها تصمیم بگیرند. در مورد سوریه تصمیم زمانی گرفته خواهد شد که شرایط انتخاب آزاد در این کشور ایجاد شود.»