بحران قطر: بی اعتمادی مذهبی و برتری خواهی منطقه‌ای

بحران قطر: بی اعتمادی مذهبی و برتری خواهی منطقه‌ای
نگارش از Euronews
هم‌رسانی این مطلبنظرها
هم‌رسانی این مطلبClose Button
آگهی

عربستان سعودی و امارات متحده عربی یعنی دو متحد اصلی ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه، کمپینی را برای منزوی کردن قطر، دیگر متحد محافظه کار آمریکا به راه انداخته اند. آنها علت این اقدامشان را حمایت قطر از گروههای مختلف تروریستی و فرقه ای، با هدف بی ثبات کردن منطقه اعلام کرده اند.

همزمان دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا در توییتی اعلام می کند که امیدوار است انزوای قطر «آغازی باشد برای پایان دادن به وحشت تروریسم!» این سخنان در حالی بیان شده است که یکی از بزرگترین پایگاههای هوایی آمریکا که در نبرد علیه داعش نیز از آن استفاده می شود، در قطر قرار دارد.

در کنار این تحولات، داعش در تهران دست به اقدام تروریستی می زند؛ حملاتی که ۱۷ کشته بر جای می گذارد و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران نیز عربستان سعودی را در قبال این حملات سرزنش می کند.

برای درک بهتر آنچه در خاورمیانه در حال وقوع است، باید چالش بزرگی را که در این منطقه در جریان است درک کرد. چالش بر سر اینکه برتری در منطقه با چه کشوری است و بی اعتمادی مذهبی (میان دو مذهب شیعه و سنی) تا چه اندازه عمیق است؟ برای پاسخ به این پرسش ها بار دیگر باید به رابطه دو رقیب اصلی یعنی ایران و عربستان سعودی نگریست.

…extremism, and all reference was pointing to Qatar. Perhaps this will be the beginning of the end to the horror of terrorism!

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) 6 juin 2017

از نظر عربستان سعودی و دوستانش، دشمن واقعی ایران است. با این وجود آنها ترجیح می دهند خشمشان را به قطر نشان دهند یعنی کشوری که سیاست خارجی مستقلی را در پیش گرفته و بر این اساس روابط دوستانه ای را با ایران برقرار کرده است. یکی از دلایل این دوستی، منابع عظیم گاز در دو کشور است. ایران و قطر مالک یک میدان بزرگ و مشترک گاز در خلیج فارس هستند. کشور کویت نیز که هم اکنون سعی دارد نقش میانجی را میان شیوخ عرب و قطر ایفا کند منابع نفتی مشترک با ایران دارد.

دیگر اینکه عربستان سعودی و دوستانش به قطر به عنوان کشوری می نگرند که به اصول و قواعد بازی بی اعتناست. قطر با اسرائیل روابط نزدیکی دارد؛ کاری که خشم طرفداران ایده «پان عرب» و همچنین برادران مسلمان افراطی را به همراه داشته است.

همچنین قطر از حامیان گروه فلسطینی «حماس» است یعنی گروهی که از نظر عربستان و مصر و حتی از نظر اسرائیل، ارتباط نزدیکی با اخوان المسلمین و حتی القاعده دارد. عصبانیت شیوخ عرب آنگاه بیشتر می شود که به ادعای آنها این گروههای سنی مذهب از حمایت ایران شیعه برخوردارند. آنها به حمایتهای ایران به عنوان یک معامله شیطانی می نگرند و به آن بدبین هستند. مقامات عربستان سعودی به این موضوع اشاره دارند که ایران پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر در آمریکا، به چهره های سرشناس القاعده پناه داده است.

کابوس ایران برای کشورهای عربی منطقه از زمان سرنگونی محمد رضا پهلوی، شاه ایران در سال ۱۹۷۹ میلادی شکل گرفت. این کابوس به اشکال مختلف خود را نشان داده است از جمله اینکه بنا بر مکاتبات دیپلماتیک ایالات متحده آمریکا، حسنی مبارک رئیس جمهوری پیشین مصر یک دهۀ پیش، از توسعه طلبی ایران و تمایل این کشور برای کنترل بر سرزمین ها از خلیج فارس تا مراکش سخن گفته است.

جنگ داخلی در سوریه نیز بر اختلافات عمیق میان کشورهای منطقه افزود. از نظر شیوخ عرب، ظهور داعش و نقش برجسته ایران در عراق و سوریه توازن قدرت در خاورمیانه را به هم زده است. ژنرال محمود فریحات، از فرماندهان ارشد نظامی در اردن به تازگی گفته است که ایران در تلاش بوده تا از مسیر عراق و سوریه «یک کمربند زمینی» میان خاک خود و لبنان بوجود آورد.

جنگ یمن مثال دیگری از مبارزه برای برتری طلبی در منطقه خاورمیانه است. در کشوری که در آن هویت فرقه ای اهمیت چندانی نداشت، اکنون حوثی ها به عنوان اقلیت شیعه در بخشی از این کشور قدرت را در دست گرفته اند و نیروهای القاعده در بخشی دیگر. ایران و عربستان سعودی هر دو یکدیگر را به مسلح کردن این گروهها و دامن زدن به جنگ داخلی یمن متهم می کنند.

اما چرا این دشمنی طولانی اکنون نمایان می شود؟

اول اینکه بر اساس برخی گزارش ها عربستان از توافق پیچیده ای که بر اساس آن قطر توانست در ماه آوریل حدود ۳۰ نفر از شهروندانش را در عراق آزاد کند برآشفته است. اگرچه جزئیات این توافق اعلام نشده است اما ادعا می شود که هم ایران و هم گروههای جهادی در سوریه از این توافق سود برده اند.
پس از این توافق، حیدر عبادی نخست وزیر عراق از کشف و ضبط چمدان هایی حاوی صدها میلیون دلار از یک جت خصوصی قطری در بغداد خبر داد و اگرچه وزیر خارجه قطر تاکید داشت که با هیچ گروه مسلحی که خارج از اقتدار دولت عراق باشد وارد معامله نشده است اما عربستان هیچگاه این سخنان را باور نکرد.

پس از آن موضوع هک شدن خبرگزاری دولتی قطر در ۲۳ ماه مه مطرح شد و انتشار گزارشی که در آن اعلام شده بود «خصومت با ایران هیچ پشتوانه عقلی و منطقی ندارد.» رسانه های عربستان سعودی و امارات متحده عربی به این گزارش واکنش تندی نشان دادند.

علت دیگر بحران کنونی خاورمیانه را باید در ایالات متحده آمریکا جستجو کرد. عربستان سعودی با دولت باراک اوباما چندان موافق نبود و اعتمادی به آن نداشت؛ بویژه پس از آنکه آمریکا حسنی مبارک، متحد خوب شیوخ عرب را کنار گذاشت و با ایران در موضوع فعالیتهای هسته ای به توافق رسید. این احساس وجود داشت که عزم آمریکا در موضوع استقلال انرژی، از اهمیت کشورهای خلیج فارس برای آنها کاسته است.

مجموع این عوامل باعث شد که نسل جوان تصمیم گیرنده در ریاض، سیاست تهاجمی تری را در پیش بگیرند که مقابله با قطر یکی از این موارد بود. از نظر برخی از تحلیلگران، سفر دونالد ترامپ به عربستان سعودی، مشوق آنها برای جسارت در انجام این کار و مقابله با قطر و ایران بوده است.

استقبال دونالد ترامپ از جناح تندرو در پادشاهی سعودی این پیام را به تهران فرستاد که تغییرات در این کشور از جمله انتخاب مجدد حسن روحانی، تاثیری بر سیاستهای رئیس جمهوری آمریکا نخواهد گذاشت. دونالد ترامپ در نشست سران کشورهای عرب در عربستان سعودی اعلام کرد که ایران با حمایت از گروههای تروریستی منبع اصلی بی ثباتی در منطقه است.

حمله تروریستی روز چهارشنبه در تهران که داعش مسئولیت آن را پذیرفت، حمله ای نمادین به قلب بزرگترین دولت شیعه بود. سپاه پاسداران ایران اعلام کرده است که این حمله در زمان کوتاهی پس از نشست رئیس جمهوری آمریکا و سران کشورهای عربی منطقه انجام شده است یعنی کسانیکه همچنان از تروریستهای تکفیری حمایت می کنند. به نظر می رسد این سخن سوخت بیشتری را به آتش درگیری ها در منطقه اضافه کند.

هم‌رسانی این مطلبنظرها

مطالب مرتبط

عادل جبیر: امیدواریم برادرانمان در قطر برای پایان دادن به بحران تصمیم درستی بگیرند

هکرهای روسی پشت پردۀ بحران دیپلماتیک قطر

انتقاد آلمان از موضع آمریکا در قبال تنش میان کشورهای عربی خلیج فارس