به چه زبانی می خواهید صحبت کنید؟ آلبانیایی؟ مقدونی؟ یا هر دو؟ این مسئله ایست که بسیاری از کودکان در کشورهای چند فرهنگی با آن مواجهند. آیا چند زبانی مانعی برای همگرایی و ادغام در جامعه است یا آن را تسهیل می کند؟ در برنامه این هفته جهان دانش به این موضوع می پردازیم.
در جوامع چندزبانه، زبان می تواند همانند یک شمشیر دولبه باشد. از یک سو عنصر اصلی هویت فرهنگی و از سوی دیگرمانعی بر همگرایی و موفقیت آموزشی. برای روشن تر شدن این موضوع سفری می کنیم به آفریقای جنوبی و مقدونیه.
دوزبانی در آفریقای جنوبی
آفریقای جنوبی بعد از آپارتاید یازده زبان رسمی دارد. اما زبان انگلیسی بطور فزاینده ای غالب است. در بعضی مدارس این مسئله برای کودکانی که به زبانهای دیگری در خانه صحبت می کنند مشکل زا می شود. پس چگونه باید با آن کنار بیایند؟
مباسای نه ساله پسر باهوش و زرنگی است، اما با این وجود دچار ضعفهایی هم هست. او با زبان خوسایی بزرگ شده اما امتحانات مدارس آفریقای جنوبی به زبان انگلیسی و آفریکانی انجام می شود. بنابراین قبل از هر چیز برای فهمیدن تکالیف مدرسه اش او مجبور به یادگیری یک زبان کاملا جدید است.
نتیجه اینکه برای بچه های انگلیسی و آفریکانی زبان این یک مزیت است و همچنین دیگر زبانهای آفریقایی به حاشیه رانده می شوند.
خوشبختانه در مدرسه مباسا یک رویکرد کاملا جدیدی به زبان ایجاد شده است. آموزش کودکان بطور همزمان به دو زبان. زبانی که در خانه یاد می گیرند و انگلیسی در شش سال اول مدرسه. حتی والدینی هم که به اندازه کافی انگلیسی نمی دانند، می توانند به فرزندان خود در انجام تکالیف که به زبان خوسایی طراحی شده اند کمک کنند، مسئله ای که اعتماد به نفس کودکان را دو چندان می کند.
مهدکودک دوزبانه درمقدونیه
دو زبانه بودن از هنگام تولد می تواند حکم یک مزیت را داشته باشد. اعتقاد بسیاری از معلمان بر این است که آموزش زبان باید از سنین خردسالی آغاز شود. اما تجلی این موضوع در کشوری مثل مقدونیه ازجمهوری های یوگوسلاوی سابق چیست؟
یکی از دغدغه های موجود مقدونیه تنش بین آلبانیایی زبانها و مقدونی زبانهاست. سیاستمداران ملی گرا با تاسیس مدارس ویژه گروهای قومی موجبات جدایی کودکان را فراهم آورده اند. به عقیده اکثر کارشناسان فقدان سیستم آموزشی دو زبانه می تواند مشکلات امروز را در آینده دو چندان کند. در این بین استثنائاتی هم وجود دارد، مثل پروژه“موزاییک“یا همان آموزش هم زمان دو زبان و زندگی مسالمت آمیز کودکان آلبانیایی زبان و مقدونی زبان در کودکستانی در اسکوپیه.
یکی از شرایط ثبت نام در این مهدکودک مشارکت والدین درامور روزمره آن است. والدین و معلمان به زبان خودشان صحبت می کنند. از صبح تا غروب بچه ها بطور دائم با دو مربی در ارتباطند. یکی به زبان آلبانیایی و دیگری به زبان مقدونی. ارتباطی موثر و سازنده که به کودکان خردسال این امکان را می دهد تا در مغز خود جایی را به زبان دوم مادری اختصاص دهند. از سوی دیگر دو زبانی بودن افراد شاید فرصتی باشد برای برخورداری همگان از فردایی بهتر.