استعفای پاپ بندیکت شانزدهم، نگاهها را بار دیگر به واتیکان خیره کرده است. سوال این است که هفت سال پس از انتخاب یوزف راتزینگرکه با لقب بندیکت شانزدهم، از سال ۲۰۰۵ رهبری کلیسای کاتولیک را به عهده داشت، چه کسی و با چه برنامه ای رهبری واتیکان را در اختیار می گیرد؟
واتیکان در حال حاضر با چندین پروندۀ حل نشده روبروست. به همین دلیل، بسیاری از تحلیلگران امور واتیکان معتقدند رهبری آیندۀ کاتولیک های جهان باید از یک شخصیت کاریزماتیک برخوردار باشد تا بتواند همۀ گروههای مخالف و موافق را با تصمیم های خود همراه کند. برای چنین شخصیتی می توان از پاپ ژان پل دوم نام برد که به مدت ۲۷ سال رهبری بلامنازع برای واتیکان بود.
کلیسای کاتولیک امروز نیازمند کسی است که بتواند این کلیسا را از میان بحران های که با آنها درگیر است، عبور دهد و ایمان را در میان پیروان تقویت کند. کاری که پاپ بندیکت شانزدهم سعی در انجام آن داشت اما با اینحال، اصلاحات و نحوه و میزان آن از جمله سوال هایی بود که پاپ مستعفی نیز با آن روبرو بود.
این بحران ها موجب شده که اعتماد به کلیسا کمرنگ شود. یکی از مشغله هایی که پاپ جدید خواهد داشت، جلب اعتماد دوباره و یا تقویت این اعتماد است. چندین سال است که مسائلی مثل آزار جنسی کودکان توسط کشیش ها، کلیسا و واتیکان را به جایی کشانده که دیگر نمی توانند به عدم شفافیت در این باره ادامه دهند. افشای فساد مالی و رابطه مردان مذهبی واتیکان با دنیای تجارت که به واتیلیکس مشهور شده و جنجالی که پیرامون آن به راه افتاده، نیز حاکی از روزهای سختی است که در انتظار پاپ آینده است.
نارضایتی از کلیسا، بیشتر در اروپا و آمریکا دیده می شود اما مشکل اصلی کلیسا همچنان مسالۀ اعتماد پیروان است که خواهان انطباق کلیسای امروز با مسایلی هستند که در زندگی روزمره شان با آنها درگیرند. امری که کلیسا تاکنون نتوانسته خود را با آن هماهنگ کند. علاوه بر این، موضوعات جدیدی مثل ازدواج همجنسگراها، سقط جنین، استفاده از کاندوم، ازدواج کشیش ها و سوال هایی دربارۀ خانواده نیز از دیگر مسائلی است که کلیسا باید در بارۀ آنها با تغییراتی که در جوامع امروزی صورت گرفته، موضع گیری کند.
در بسیاری از موارد ذکر شده، بیش از ۶۰ درصد از کاتولیک ها نظر مثبت خود را در نظرسنجی های مختلف اعلام کرده اند اما واتیکان همچنان از تن دادن به نظر آنها سرباز می زند.امر مهم دیگری که کلیسا با آن روبروست، رابطۀ کلیسا با پیروان جوان است که بیشتر با این مسائل درگیرند.
از ۵۰ سال پیش به اینسو و طی دو شورای بزرگ واتیکان که هر کدام به تصمیماتی از جمله مدرنیزه کردن کلیسا منجر شد و به واتیکان های دوم و سوم شهرت یافت، گشایش به سوی دنیای بیرون و تغییرات فرهنگی معاصر، سیاستی بود که کلیسای واتیکان در پیش گرفت.
با اینحال، سالها گذشته و واتیکان باید برای خروج از این وضعیت، اصلاحاتی را در شیوۀ رهبری خود صورت دهد. امری که بسیاری از کاردینال های حاضر در مجمع انتخاب پاپ نیز به آن اشاره می کنند. پاپ بندیکت شانزدهم در آخرین مجمع عمومی با جوانان اعلام کرد که برای اعلام یک واتیکان سوم هنوز زود است اما ممکن است برای پاپ جدید راه دیگری به جز اصلاحات عمیق باقی نباشد. باید منتظر ماند و دید پاپی که تا چند روز دیگر، انتخاب او از طریق دود سفید دودکش بالای اقامتگاه سانتا مارتا در واتیکان اعلام خواهد شد، آیا به ابزار کافی برای این تغییرات مجهز خواهد بود؟
“پاپ یک نقش بنیادی دارد”
گفتگو با جیاکومو گالئاتزی، کارشناس واتیکان
در آستانه نشست یکصد و پنجاه کاردینال برای انتخاب پاپ جدید کاتولیک‌های جهان، با جیاکومو گالئاتزی خبرنگار، وبلاگنویس و کارشناس مسائل واتیکان گفتگو کردیم. گالئاتزی نویسنده چند کتاب در مورد تحولات درونی کلیسای کاتولیک است.
یورونیوز: آیا فکر می‌کنید کلیسا خواهان یک پاپ جوان است؟
جیاکومو گالئاتزی: یادآوری می‌کنم که کارول یوزف وُیتِلا در آستانه ۵۸ سالگی پاپ ژان پل دوم لقب گرفت و بیش از ۲۵ سال در سمت پاپ باقی ماند. بندیکت شانزدهم نیز تاکید کرده بود که کلیسا نیازمند نیروهای جدی و تازه نفس است. در نتیجه فکر نمی‌کنم انتخاب یک پاپ جوان مساله‌ای باشد. نکته قابل توجه جهت گیری، سیاستگذاری و توانایی مدیریت کلیسا است.
یورونیوز: چالش‌های پیش روی کلیسا برای جذب هر چه بیشتر مومنان چیست؟ به ویژه در کشورهایی که از آن به عنوان جهان اول یاد می‌شود.
جیاکومو گالئاتزی: تشکیل وزارتخانه واتیکان برای نوکیشان کاتولیک، خود به اندازه کافی، گویا است. فراموش نکنید که قرن‌ها اروپا مرکز ترویج مسیحیت بود و برای ترویج مسیحیت مبلغانی به کشورهای جهان سوم می‌فرستاد، امروز، اما قضیه برعکس شده است یعنی این مسیحیان کشورهای جنوب هستند که برای ترویج مذهبشان به کشورهای شمال می‌آیند. در این شرایط، همانطور که بندیکت شانزدهم نیز پیش‌تر اعلام کرده بود مسیحیت نه تنها باید با ادیان دیگر گفتگو کند بلکه وظیفه دارد که با خداناباوران نیز به گفت‌و‌گو بنشیند. او تاکید کرده بود که بهتر است یک ناباور پرسشگر باشی تا یک مومن بی‌تقوا و متظاهر. به نظر من در شرایطی که سکولاریزم و نسبیت گرایی اخلاقی انواع گوناگونی به خود گرفته، پاپ جدید می‌تواند نقش بنیادی در این زمینه ایفا کند.
یورونیوز: پاپ پیشین، فرمان تحقیق در مورد پرونده رسوایی موسوم به واتیلیکس را صادر کرد. اهمیت نتیجه این تحقیقات در آینده کلیسا چه خواهد بود؟
جیاکومو گالئاتزی: یوزف راتزینگر، پیش از کناره گیری از سمتش با سه کاردینالی که مسئول تحقیقات هستند، دیدار کرد و به آنها اجازه داد که نتیجه بررسی‌هایشان را با یکصد و پنجاه کاردینال دیگر در میان بگذارند. متن کامل تحقیقات در اختیار پاپ جدید قرار خواهد کرد، اما دیگر کاردینال‌ها هم می‌توانند از جزئیات آن مطلع شوند. به نظر من این تصمیم پاپ پیشین بسیار مهم بود و یکی از دلایل اینکه بسیاری از کاردینال‌ها مایلند انتخاب پاپ جدید هر چه زود‌تر انجام شود نیز همین پرونده است. چرا که هر بیشتر انتخابات زمان ببرد، زمزمه‌ها و شایعات در مورد پرونده رسوایی واتیلیکس در واتیکان قوت خواهد گرفت و حتی ممکن است احتمال انتخاب برخی کاردینال‌های مشهور را کاهش دهد. درست همانند اتفاقی مشابه که در سال ۱۹۷۸ یعنی زمان انتخاب کارول یوزف وُیتِلا روی داد. در آن زمان برای اولین بار پس از ۵۰۰ سال یک کاردینال گمنام و غیر ایتالیایی به سمت پاپ انتخاب شد.