هیچ کشوری ترانس نیستریا را به رسمت نمی شناسد اما ترانس نیستریا می خواهد به روسیه بپیوندد.
ترانس نیستریا منطقه ای در همسایگی اوکراین رسما هنوز بخشی از کشور مولداوی است، در حالی که بیش از دو دهه است که اعلام استقلال کرده و عملا یک کشور مستقل «دوفکتو» به شمار می رود.
ترانس نیستریا نزدیک به نیم میلیون جمعیت دارد که حدود ۲۰۰ هزار تن از آنها مانند سرگی تابعیت روسیه را دارند. از او پرسیدیم بازگشت به مولداوی را ترجیح می دهد یا الحاق به روسیه مانند کریمه؟
وی در پاسخ گفت: «شخصا روسیه را ترجیح می دهم چون در روسیه متولد شده ام و به روسی صحبت می کنم و به روس ها احساس نزدیکی بیشتر دارم تا مولداویها.»
«آینده ما در کنار روسیه شکل خواهد گرفت.» این یک نمونه از جملاتی است که این روزها بر در و دیوار و حتی اتوبوس های تیراسپُل، پایتخت، مشاهده می شود. ظاهرا اینجا بیشتر مردم می خواهند کشورشان به روسیه ملحق شود: خانمی می گوید: «الحاق به فدراسیون روسیه بهترین راه حل است. این فقط نظر من نیست؛ همه زنان شهر و منطقه اینطور فکر می کنند.» دیگری بر این باور است که «خیلی از اهالی اینجا برای کار به روسیه می روند. روسیه برای ما و خانواده مان کار ایجاد می کند تا امرار معاش کنیم. اما مولداوی فایده ای برای ما ندارد.
نباید فراموش کرد که در سال ۱۹۹۲ پیش از مداخله نیروهای روسیه، صدها تن در جنگ داخلی کشته شدند.
پایتخت را به مقصد گریگوریوپُل ترک می کنیم. آلکسئی، مهندس بازنشسته ای است که ما را به بازدید از کارخانه متروک شهر ترقیب می کند. جدایی از مولداوی اقتصاد منطقه را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. کارخانه که بسته شد بسیاری منطقه را ترک کردند.
آلکسئی توضیح می دهد: «بسیاری از بیکاران به خارج رفتند؛ ایتالیا و رومانی و پرتغال، برخی هم راهی آمریکا شدند. اما اکثرا به روسیه یا اوکراین رفتند چون خوشاوندانی در این کشورها داشتند.»
حدود ۵۰ هزار تن از اهالی ترانس نیستریا در خارج کار می کنند و درآمدشان را به صورت پول نقد برای خانواده شان به اینجا می فرستند. آلکسئی می گوید: «تعطیلی کارخانه یک تراژدی دردناک بود. می گویم تراژدی است چون درگیری و جنگ اقتصاد کشور را نابود کرد و این شرکت و کارخانه اش را نیز ورشکست کرد.»
آلکسئی ما را به خانه اش دعوت کرد. او که رومانیایی زبان است، در دوران جنگ و در دفاع از تمامیت ارضی مولداوی رو در روی جدایی طلبان ایستاد و جنگید. او روئیای پیوستن به اروپا را در سر می پروراند: «می خواهم که نوه هایم آزاد باشند. می خواهم که بتوانند آزادانه در اروپا سفر کنند. همانطور که قرن ها چنین بوده اکنون نیز امیدوارم اروپا آنها را بپذیرد.»
در بازگشت به تیراسپُل به سراغ رئیس پارلمان ترانس نیستریا رفتیم. آقای میخائیل بورا به تازگی مصوبه ای را به تصویب رساند و از روسیه و سازمان ملل خواست تا ترانس نیستریا را به رسمیت بشناسند. قدم بعدی الحاق به روسیه است که البته مرزهای موجود منطقه را بار دیگر تغییر خواهد داد.
وی اما تاکید دارد که «خواست و اراده مردم فرای این مسایل است. اراده مردم فرای معاهده هلسینکی در سال ۱۹۷۵ است و بر آن نیز فایق خواهد آمد، اما تاکید می کنم خواست و آروزی ما برای الحاق به روسیه فقط از مسیر صلح آمیز میسر خواهد شد. ما خواهان اعمال خشونت نیستیم.»
گفت و گوی اختصاصی یورونیوز با میخائیل بورا، رئیس پارلمان ترانس نیستریا.
اما آیا چیزی به نام «هویت ترانس نیستریایی» وجود دارد؟ گروه رقص «ویوریکا» سالهاست که در جستجوی موسیقی سنتی و رقص و آواز محلی در منطقه سفر می کنند. نظر رهبر این ارکستر را در مورد ریشه های سنتی موسیقی سنتی ترانس نیستریا جویا شدیم. او گفت: «جوهر اصلی موسیقی سنتی این منطقه یعنی ملودی ها و ساختار هارمونی در تنظیم آهنگ ها به موسیقی مولداوی بسیار نزدیک است.»
گذرنامه ترانس نیستریا رسمیت ندارد و اعضای گروه ویوریکا برای اجرا در خارج از کشور با گذرنامه های روس و اوکراینی و مولداوی سفر می کنند. یکی از آنها در مورد هویت ترانس نیستریایی می گوید: «به نظر من مرزها بی معنی هستند. مرزها مجازی، اما مردم حقیقی هستند. ما مردم ترانس نیستریا و مولداوی و حتی رومانی همگی از سنت رقص و موسیقی مشترکی بهره می بریم.»
اما در تجارت و بارزگانی شرایط چگونه است؟ شرکت «شریف» که روابط نزدکی با دایره قدرت در ترانس نیستریا دارد، با کنترل پمپ بنزین ها و سوپرمارکتها و حتی باشگاه فوتبال، شاهرگ بخش خصوصی اقتصاد منطقه است. دیمیتری، دروازه بان شریف همه پرسی سال ۲۰۰۶ را به یاد ما می آورد می گوید مانند ۹۷ درصد رای دهندگان خواهان الحاق به روسیه است: «ما می توانیم در لیگ روسیه خیلی خوب پیشرفت کنیم. برای برابری با دیگر تیم ها، کمی به زمان نیاز خواهیم داشت اما مطمئنم که باشگاه شریف می تواند به سرعت با بهترین های لیگ رقابت کند.»
در پی نشست «سازمان امنیت و همکاری در اروپا» با مقامات ترانس نیستریا، با وزیر امور خارجه این کشور دوفکتو گفت و گو کردیم. در این مصاحبه نینا شتانسکی اذعان داشت که تیراسپل می خواهد عضو اتحادیه کمرگ شرقی (با روسیه) شود و بی تردید ابراز تمایل به امضای قراردادهای تجاری با اروپا می تواند روند عضویت را خدشه دار کند: «امضای معاهده تجارت آزاد با اتحادیه اروپا و مولداوی، در آینده نزدیک میزان تولید در صنایع ما را تا مرز ۶۰ درصد دچار افت خواهد کرد.»
مصاحبه کامل با خانم نینا شاتانسکی، وزیر امور خارجه ترانس نیستریا را به زبان روسی در اینجا بشنوید.
علیرغم موضع ضدغربی مقامات، سه چهارم صادرات این منطقه به غرب است نه روسیه. مشکل اصلی کمبود بودجه و افزایش بدهی های دولتی است.
در پایتخت مولداوی با آدرین لوپوسور، مدیر اجرایی اندیشکده «اکسپرت گروپ» گفت و گو کردیم. در این مصاحبه آقای لوپوسور مسایل اقتصادی ترانس نیستریا را تحلیل و تبیین کرد: «بدهی ها به تقریب یک میلیارد دلار است که فدراسیون روسیه تامین آن را به عهده گرفته است. اما نباید فراموش کرد که اقتصاد بر پایه یارانه همیشه بی ثبات است.»
معضل دیگر آموزش و پرورش است. مدارسی که درآنها زبان مولداویایی تدریس می شد در دام بازی سیاستمداران گرفتار شده اند؛ زمستان گذشته مقامات جدای طلب حقوق معلمان این مدارس را که دولت مولداوی می پرداخت، قطع کردند. البته سرانجام سه ماه بعد حقوق ها پرداخت شد. یکی از آنها توضیح می دهد: «فشارها بر روی شانه ها ما بود چرا که در این میان، مولداوی می خواست به سرعت توافقنامه تجاری را با اتحادیه اروپا امضا کند.»
در کیشینف، پایتخت مولداوی، به دیدار خانواده ویتالی اریومنکو رفتیم. به گفته دیوان حقوق بشر اتحادیه اروپا وی که به اتهام تقلب و فساد توسط مقامات جدای طلب محکوم به تحمل ۱۲ سال زندان شده، یکی از موارد نقض حقوق بشر در این منطقه است. همانطور که خواهرش توضیح می دهد ویتالی را تحت فشار و شکنجه مجبور به اعتراف کردند: «تهدید به مرگ شد؛ مراسم اعدام ساختگی برایش درست کردند. خارج از پاستگاه پلیس در کنار رودخانه نیستر، بیل به دستش دادند و گفتند گور خود را بکن. وقتی گور می کنده چند بار به نزدیک پا و سرش تیر زدند تا بترسد.»
با باری از مشکلات اقتصادی و سیاسی و قضایی، ترانس نیستریا با روسیه یا بی روسیه به اصلاحات جامع و کاملی نیازمند است.
Бонус: Михаил Бурла
Бонус: Нина Штански
Bonus interview: Adrian Lupusor