یورونیوز با ولکان بوزکر، وزیر ترکیه در امور اتحادیه اروپا در مورد آنچه در سال ۱۹۱۵ رخ داد گفتگو کرده است. چرا ترکیه مفهوم «نسل کشی» را رد می کند؟
آگهییورونیوز با ولکان بوزکر، وزیر ترکیه در امور اتحادیه اروپا در مورد آنچه در سال ۱۹۱۵ رخ داد گفتگو کرده است. چرا ترکیه مفهوم «نسل کشی» را رد می کند؟ برای عادی سازی روابط با ارمنستان چه چیزی مورد نیاز است؟
ترکیه بر موضع خود مبنی براینکه این موضوع باید به جای سیاستمداران توسط مورخان بررسی شود پافشاری می کند. ترکیه به دفعات پیشنهاد تشکیل کمیته بین المللی مورخان را داده است.
آنکارا معتقد است که از این موضوع برای چانه زنی سیاسی استفاده می شود چرا که مجالس کشورها در سرتاسر جهان به جای استفاده از شواهد و حقایق، تحت فشار گروه های لابی به موضع گیری در این مورد می پردازند.
یورونیوز: جدالی با محوریت ترکیه و ارمنستان در مورد رخدادهای سال ۱۹۱۵ وجود دارد. ترکیه اتفاقاتی که افتاده است را می پذیرد و از اندوهی مشترک حرف می زند. اما وقتی قرار به توصیف آن به عنوان “نسل کشی” می شود، ترکیه این امر را نمی پذیرد. چرا؟
ولکان بوزکر: «حقیقتا خلاصه کردن هزاران سال رابطه ترکیه (ترکها) با ارامنه و خاطرات خوب تاریخی به سال ۱۹۱۵ و کشاندن همه چیز به دور مفهوم “نسل کشی” اشتباه است. این خاطره مشترک ما است، اما این خاطره باید خاطره ای منصفانه باشد. در آن سالها و در جریان جنگ جهانی اول میلیون ها نفر کشته شدند. شاید باید آن را از دید دوره ای که از سال ۱۸۷۰ شروع می شود و تا سال ۱۹۲۰ ادامه می یابد تحلیل کرد. رنج بزرگی تجربه شد. این تنها مربوط به برادران ارمنی مان نمی شود. در این فضا ترکها و کردها هم رنج کشیدند. مردم زیادی در این منطقه زجر کشیدند. وقتی از این دید نگاه می کنیم، آرشیو عثمانی در دسترس است. آرشیوی که تنها از دیروز در دسترس قرار نگرفته است. این فرایند در دوران اوزال، رییس جمهور فقید آغاز شد. تمام آرشیوها بیست سال است که در دسترس هستند. من ۳۸ سال و نیم در وزارت خارجه خدمت کردم و از نزدیک می دانم که آرشیوهای عثمانی، همچنین آرشیوهایمان در پاریس، برلین و لندن و آرشیو وزارت خارجه و تحلیل نتایج آنها تا چه حد دقیق اند. ما هیچ جا دستور یا قصدی برای انجام نسل کشی نیافتیم. به همین دلیل ما مخالف این اصطلاح هستیم. ملت ترکیه آسوده است زیرا هیچ نقطه ای در تاریخ ترکیه یا تاریخ عثمانی نیست که ما را شرمنده کند.
ما می گوییم که رخدادهای تاریخی نباید به عنوان ابزار سیاسی مورد استفاده قرار گیرند. سیاستمداران نمی توانند در مورد رویدادهای تاریخی تصمیم بگیرند.»
یورونیوز: فکر کنم اشاره شما به قطعنامه پارلمان اروپا و سایر مجالس بود. مثلا مجلس اتریش؟
ولکان بوزکر: «پارلمان اروپا تصمیمی را پذیرفته است. آنها قبلا تصمیم دیگری هم گرفته بودند. در سال ۱۹۸۷ و بعد از اینکه پارلمان اروپا تصمیم مشابهی گرفت، گروههایی که از این تصمیم حمایت می کردند آن را به دادگاه عدالت اروپایی بردند تا جنبه ای حقوقی به آن بدهند. دادگاه در سال ۲۰۰۳ در این مورد تصمیمی بر این مبنا گرفت که: “تصمیمات سیاسی نمی توانند نتایج حقوقی داشته باشند.” این یک تصمیم بسیار روشن است.»
یورونیوز: در ابتدای سخنانتان به مورخان اشاره کردید. حرف اصلی ترکیه این است که این امر را به مورخان بسپاریم. اما در ارمنستان گفته می شود که اگر این امر به مورخان سپرده شود آنها آزادانه عمل نخواهند کرد. هر دو مورخان ارمنی و ترک تحت کنترل حکومتهایشان خواهند بود و نتیجه مشخصی به دست نخواهد آمد. آیا با این حرف موافق هستید؟
ولکان بوزکر: «این واقعا لفاظی قشنگی است. این نشان می دهد که ارمنستان چگونه به این مسئله می نگرد. ما کشوری نیستیم که به مورخانمان فشار بیاوریم. ما آرشیوهایمان را باز گذاشتیم. هیچ کس را مجبور نمی کنیم که بیاید و آن را نگاه کند و تصمیمش را در این مورد به ما بگوید. ما چیز دیگری می گوییم. ما می گوییم که آرشیو عثمانی در دسترس است و هر محققی از هر جای جهان مثل کانادا، سوئد، آلمان، ارمنستان و آمریکا می تواند بیاید و آرشیوهای ما را جستجو کند. می گویند که آرشیو مهمی در بوستون وجود دارد. آن آرشیوها در دسترس نیستند. ارمنستان آرشیوهایش را باز نگذاشته است. محققان ترکی نمی توانند بروند و آرشیو ارمنستان را مطالعه کنند. رییس جمهور ارمنستان اجازه نداد که محققان ارمنی آرشیو عثمانی را مطالعه کنند. ما در چنین شرایطی هستیم. بنابراین می گوییم که هر محققی می تواند بیاید و ما کمیسیونی از مورخان ایجاد می کنیم. اجازه بدهیم که مورخان تصمیم بگیرند. ما به عنوان جمهوری ترکیه از طریق رییس جمهور، نخست وزیر و دیگر مقامات رسمی اعلام کرده ایم که تصمیم مورخان را می پذیریم. کمیسیون مورخان یکی از ارکان پروتکل های ما با ارمنستان بود. اما ارمنی های مهاجر و خود ارمنستان می دانند که نتیجه این کمیسیون چه خواهد بود و به همین دلیل آن را ترک کردند.»
یورونیوز: در سال ۲۰۰۹ پروتکل ها امضا شدند و عادی سازی روابط آغاز شد. اما در آن زمان مسئله قره باغ معادله را تغییر داد. به چه چیزی برای عادی سازی روابط نیاز است؟
ولکان بوزکر: «اولا ارمنستان باید ادعای مالکیت بر خاک ترکیه که اساسی جز خواب و خیال ندارد را کنار بگذارد. قدم دوم این است که ارمنستان به جای استفاده از اصطلاح “نسل کشی” برای رخدادهای سال ۱۹۱۵، باید ایجاد کمیسیون مورخان را همانطور که در پروتکل ها امضا کرده بپذیرد.
پروتکل های امضا شده با ارمنستان تنها از این راه می تواند اجرایی شود. شانس قبلی از دست رفت. همانطور که در عالم سیاست اتفاق می افتد اگر پروتکل ها را که در زمان امضا شدنشان شانس اجرایی شدن داشته اند بتوان زنده کرد به طور طبیعی توافق های جدید هم در دستور کار خواهد بود. ارمنستان اگر تصمیم به خروج از سرزمین های آذری که اشغال کرده است بگیرد، این امر می تواند به شرایط جدیدی منجر شود.»