دیابت، بیماری است که بیش از هر بیماری دیگری در جهان برای جامعه هزینه در بر دارد. سکته مغزی، نابینایی، سکته قلبی، ناتوانی جنسی، نارسایی کلیه، نارسایی
دیابت، بیماری است که بیش از هر بیماری دیگری در جهان برای جامعه هزینه در بر دارد. سکته مغزی، نابینایی، سکته قلبی، ناتوانی جنسی، نارسایی کلیه، نارسایی قلبی، زخم پا و قطع عضو از عوارض ابتلا به آن است.
طی پنج سال اخیر شمار مبتلایان به این بیماری ۳۰ برابر شده است و دیابت، تنها بیماری غیرمسری است که پزشکان برای آن اصطلاح «همه گیر» را استفاده می کنند.
دیابت یکی از دشمنان اصلی مردم اروپا است. بر اساس برخی مطالعات، این بیماری حدود ۶۲ میلیون نفر یا به عبارت دیگر تقریبا ۱۸ درصد از کل جمعیت اروپا را مبتلا کرده است. به همین دلیل پژوهشگران در تلاشند در زمینه شیوه های درمانی جدید، تشخیص دقیق تر بیماری و یا معرفی راههای بهتری برای پیشگیری از ابتلا به آن، به موفقیتهایی برسند.
دانشمندان در چهارچوب یک پروژه تحقیقاتی اروپایی، میزان پیشرفتهای فیزیولوژی را روی داوطلبان بررسی می کنند و پژوهشگران تایید کرده اند که انجام ورزشهای منظم و داشتن یک زندگی سالم، از بروز این بیماری در افراد در معرض خطر جلوگیری می کند.
دوبلین: ورزش، راهی برای کنترل دیابت
پژوهشگران در ورزشگاه دانشگاه شهر دوبلین، پایتخت جمهوری ایرلند جلسات تمرینی برای بیماران مبتلا به دیابت برگزار کرده اند.
گروهی از افرادی که در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارند، داوطلبانه در این آزمایش ها شرکت کرده اند تا مشخص شود فعالیتهای ورزشی تا چه اندازه می تواند ابتلا به این بیماری را به تاخیر بیندازد و یا حتی از ابتلا به آن جلوگیری کند.
دونال اگورمن، فیزیولوژیست ورزش از دانشگاه دوبلین می گوید: «بیماران با این تمرینات وزن کم کرده اند، چربی ها را سوزانده اند و وضعیت جسمی آنها رو به بهبودی است. ما پیشرفتهایی در تنظیم قند خون آنها داشتیم که یک عامل مهم در ابتلا به دیابت نوع ۲ است.»
کریستین و لونه در دانمارک نیز هر دو به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند. آنها می گویند داشتن یک زندگی سالم، کلید اصلی کنترل این بیماری است.
کریستین پترسون می گوید: «هجده ساله بودم که به دیابت نوع ۲ مبتلا شدم. به یاد می آورم که آنها این بیماری را «بیماری پیرمردان» می نامیدند. اما من اصلا فکر نمی کردم که یک پیرمرد هستم. تنها یک پسر عادی بودم با ویژگی هایی بیشتر.»
لونه لیندبورگ نیز می گوید: «زمانی که این بیماری تشخیص داده شد شوکه شدم. نمی دانستم چه باید بکنم. دکترها به من گفتند کمتر غذا بخورم و ورزش، مثلا شنا کنم. اما من معمولا کاری نمی کردم. برایم بسیار سخت بود.»
دانمارک: پروژه ای برای آگاهی پیش از ابتلا به دیابت
هنوز هم شناسایی افرادی که به میزان قابل توجهی در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند سخت بوده و همچون یک چالش باقی مانده است زیرا با شناسایی چنین افرادی می توان برای پیشگیری، به آنها مشاوره داد.
جان نولان، مدیر مرکز کنترل دیابت در دانمارک می گوید: «هدف پروژه ما، مطالعه بسیار عمیق تر و انجام تحقیقات بیولوژیکی بیشتر روی دیابت نوع ۲ است تا ببینیم آیا می توان با آزمایش خون و یا دیگر آزمایشها، راه سریعتری برای شناسایی و پیش بینی آن پیدا کنیم؟ تا بتوانیم بگوییم بله، این فرد به میزان بسیار بالایی در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارد و باید برایش درمان پیشگیرانه آغاز شود و یا، احتمال ابتلا برای این فرد، پایین است.»
او می افزاید: «علم پزشکی از یک رویکرد کلی و عمومی به یک رویکرد بسیار شخصی تر در حال حرکت است. امیدوارم تحقیقات ما به افراد مبتلا به دیابت و یا افرادی که در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند کمک کند تا بتوانند مراقبتهای شخصی تری از علم پزشکی دریافت کنند.»
دانشمندان، به دنبال شناسایی نشانگرهای جدیدی برای این بیماری و چیزی غیر از سطح گلوکز در خون هستند. یکی از پژوهشگران این مرکز نیز می گوید: «ما برای مثال روی لیپیدها، یا چربی ها متمرکز شده ایم و چند ملکول را شناسایی کردیم که می توانند ابتلا به این بیماری را پیش بینی کنند.»
فنلاند: مهندسی نور در خدمت علم پزشکی
اما چگونه می توان دیابت را تشخیص داد؟ در شهر اولو (Oulu) در فنلاند و در یک آزمایشگاه تحقیقات نور، دانشمندان روشی را طراحی کرده اند که تشخیص اولیه این بیماری را به کمک پاها تضمین می کند. مهندسان این آزمایشگاه معتقدند که دیابت را می توان از طریق مشاهده دقیق چشم یا پوست تشخیص داد.
حدود ۳۰٪ از بیماران مبتلا به دیابت، دچار مشکلات پوستی بویژه در پاها هستند. بنابراین پژوهشگران دوربینی را طراحی کردند که قادر به تشخیص زخمهای مرتبط با دیابت در پاهاست.
سپو کوپسالا، از مهندسان طراح این دوربین می گوید: «دستگاه ما یک سنسور پنج مگاپیکسل و همراه با الگوریتم تصویربرداری ماست. برای این پروژه، ما اصلاحاتی در بخش های دریافت نور انجام دادیم.»
این تجهیزات با فنآوریهای سونوگرافی و حرارتی ترکیب شده اند تا به پزشکان، مجموعه کاملی از تصاویر را ارایه دهند. تصاویری که می تواند در مراحل اولیه توسعه این بیماری، آنها را آگاه سازد.
سپو کوپسالا می افزاید: «رنگ های مختلف، وضعیتهای مختلف پوست بیمار را نشان می دهد و اطلاعات نهایی که آماده می شوند علاوه بر تصاویری با رنگهای استاندارد، تصاویری با کانالهای مختلف رنگهای قرمز، آبی و سبز را نیز به ما نشان می دهند. این ما را قادر می سازد تا تغییرات را با دقت و جزئیات بیشتر بررسی کنیم.»
فرانسه: طراحی یک پانکراس زیست مصنوعی
در بخش درمان این بیماری چه پیشرفتهای حاصل شده؟ در شهر استراسبورگ فرانسه، پژوهشگران در حال کار برای ایجاد انقلاب جدیدی در درمان دیابت نوع ۱ هستند. ابزار مهم آنها در این زمینه استفاده از یک پانکراس زیست مصنوعی است.
آلن مبتلا به دیابت نوع ۱ است. لوزالمعده او به اندازه کافی انسولین تولید نمی کند یعنی هورمونی که برای تنظیم سطح قند خون لازم است. او می گوید: «بیماری دیابت من در زمان خدمت سربازی ام تشخیص داده شد یعنی ۳۶ سال پیش. در آن زمان ۲۴ ساله بودم و در زمان انجام یک آزمایش ادرار متوجه آن شدند. آنها تشخیص دادند که در خون من، بیش از حد قند وجود دارد. با این خبر، دنیای اطرافم فرو ریخت.»
مانند سایر بیماران دیابت نوع ۱، آلن نیز باید بطور روزانه به تزریق انسولین برای کنترل سطح گلوکز خونش بپردازد. یک درمان موثر که البته محدودیتهایی نیز دارد.
میشل پینت، متخصص غدد در استراسبورگ می گوید: «ما باید انسولین را بگونه ای تزریق کنیم تا درنهایت فعالیتمان عملکردی شبیه به کار لوزالمعده در شرایط عادی داشته باشد. ما می دانیم که پانکراس برای کنترل قند خون، با هر وعده غذایی انسولین زیادی تولید می کند و برعکس، در فاصله میان وعده های غذایی و بویژه در طول شب، انسولین بسیار کمی تولید می شود.»
اکنون در چهارچوب یک پروژه تحقیقاتی اروپایی، دانشمندان به دنبال پیشرفت در ساخت یک پانکراس زیست مصنوعی هستند. ایده کار این است که به بدن بیمار، یک غشاء زیست سازگار را که پر از سلولهای ترشح کننده انسولین است، معرفی کنند.
ریچارد بوئون، زیست شناس سلولی فرانسوی می گوید: «قند می تواند از این غشاء نیمه تراوا عبور کرده و حضورش را به سلول هایی که در داخل این غشاء هستند اطلاع دهد. سپس این سلولها، می توانند به مقدار لازم انسولین تولید کنند تا سطح قند خون به حالت عادی برگردد.»
به گفته پژوهشگران درمان سلولی این امتیاز را دارد که می تواند بطور مستقل عمل کند و سیستم تنها زمانی که سطح قند بالا می برد، خود به خود فعال می شود. چالش اصلی برای دانشمندان این است که چگونه در یک مدار بسته، عمر این سلولهای درمانگر را افزایش دهند.
الیزا میلارد پدراسینی، زیست شناس مرکز مطالعات دیابت اروپا می گوید: «ما واقعا نیاز داریم که مولکولهایی را پیدا کنیم که بتوانند به ما کمک کنند تا حضور اکسیژن را در داخل پانکراس زیست مصنوعی بهینه و پایدار کنیم. مشکلات دیگری نیز مطرح است اما هیچ چیز به اندازه کمبود اکسیژن در داخل این غشاء ها مرگبار نیست.»
دانشمندان معتقدند که این کار می تواند یک جایگزین بالقوه و مفید برای پیوند لوزالمعده باشد.
سورین سیگریست، مدیر مرکز مطالعات دیابت اروپا می گوید: «امروزه حتی اگر تمام لوزالمعده هایی که بطور بالقوه برای پیوند وجود دارند را در اختیار داشته باشیم، تنها می توانیم یک صدم درصد از کل بیمارانی را دچار دیابت نوع ۱ هستند، درمان کنم که این رقم تنها ۱۰ درصد از کل جمعیت بیماران مبتلا به دیابت است. به این ترتیب ما فقط می توانیم به جمعیت واقعا کمی از بیماران کمک کنیم. بنابراین ایده ما این است که به این مشکل از طریق یک رویکرد فیزیولوژیکی، یک رویکرد سلولی که می تواند برای تمام بیماران مفید باشد، رسیدگی کنیم.»
پژوهشگران امیدوارند با ادامه پیشرفتهای تکنولوژیکی و انجام آزمایشهای بالینی، پانکراس زیست مصنوعی در سال ۲۰۱۹ میلادی به یک واقعیت تبدیل شود.
میشل پینت، متخصص غدد در استراسبورگ می گوید: «این بیماری درمان ندارد اما با این سیستم می توان اطمینان داشت که درمان آسانی را برای بیماران و برای بلند مدت در اختیار داریم. درمانی مطمئن و بدون عوارض جانبی.»
بیماران و افراد در معرض خطر نیز امیدوارند این پیشرفتهای علمی در بخشهای پیشگیری و تشخیص و درمان، کیفیت زندگی شان را بهبود بخشد.
برای اطلاعات بیشتر می توانید به آدرس های زیر مراجعه کنید:
www.dexlife.eu
www.skindetector.eu
www.biosid-eu.org