فوج عظیمی از پناهجویان افغان در ماه های اخیر بار دیگر به سوی کشورهای اروپایی روان شدهاند که بسیاری از آنها را شیعیان هزاره تشکیل میدهند. سالهاست که این قوم افغان برای رهایی از فقر و تبعیضی که در افغانستان و ایران متحمل میشوند، تلاش میکنند تا خود را به خاک اروپا برسانند، به طوری که امروز چند هزار نفر از آنان تنها در سوئد/سویدن زندگی میکنند. اما آنها در کشورهای میزبان نیز رنج مضاعف میبرند و به حاشیه رانده میشوند.
بسیاری از هزارهها در زمان حکومت طالبان در فاصله سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰، به دلیل فشار و تبعیض حاکمان سنی مذهب مجبور به ترک موطن خود و مهاجرت به ایران و پاکستان شدند و در عین حال میزبانان خود را چه بسا نامهربانتر یافتند.
بنا بر آماری که خبرگزاری رویترز به نقل از گزارش سال ۲۰۱۵ سازمان ملل منتشر کرده، حدود ۹۵۱ هزار پناهنده افغان در ایران زندگی میکنند که بیشتر آنها را هزاره ها تشکیل میدهند. یک میلیون و ۵۶۰ هزار پناهنده افغان نیز در خاک همسایه دیگر، یعنی پاکستان به سر میبرند.
رویترز به هم چنین به نقل از «کمیته سویدن/سوئد برای افغانستان» که دفتر آن در استکهلم قرار دارد مینویسد ۷۰ درصد پناهجویان افغان زیر ۱۸ سال و بدون همراه که به سوئد میروند، هزاره هستند. تعداد این افراد تنها در سال گذشته میلادی به بیش از ۲۳ هزار نفر رسید. در عین حال اداره مهاجرت سوئد آماری از پناهجویان و مهاجران افغان به تفکیک قومیتی در اختیار ندارد.
تعداد مهاجران هزاره در ایران که مدرک شناسایی ندارند، بسیار زیاد است. آنها همواره در خطر اخراج از ایران هستند و مأموران دولتی از آنها اخاذی میکنند و رشوه میگیرند.
بسیاری از این مهاجران نیز در کورههای آجرپزی در اطراف تهران و شهرهای دیگر مثل یزد و قم زندگی میکنند و معیشت حداقلی برای خانواده خود فراهم میآورند.
اسناد دیدبان حقوق بشر از موارد بیگاری، سوء استفاده مأموران پلیس و افزایش سختگیری ها برای تردد مرزی افغان ها در ایران حکایت دارد. دیدبان حقوق بشر همچنین در ابتدای سال جاری میلادی اعلام کرد ایران هزاران مهاجر افغان بدون اوراق هویت را با زور به مزدوری گرفته تا به نفع این کشور در جبهه سوریه بجنگند. به برخی از این افراد که زیر ۱۸ ساله بوده گفتهاند که یا باید به نفع ایران بجنگند یا این که به افغانستان عودت داده میشوند. تاکنون چندین نفر از این افراد در قالب نیروهای موسوم به «گردانهای فاطمیون» در نبرد سوریه کشته شدهاند.
سقوط طالبان برای هزارههای افغانستان پیام آور امید بود، اما شرایط نامطلوب برای آنان در نهایت تغییری نکرد به طوری که روز دوم مرداد/اسد گذشته در حمله انتحاری داعش به تظاهرات گروهی از مردم هزاره در کابل، دست کم ۸۰ نفر جان خود را از دست دادند.
ورود هزارهها همچون سایر پناهجویان افغان به اروپا روز به روز بیشتر میشود، اما الزاما امیدی به پذیرش همه آنها نیست. در سال ۲۰۱۳ درخواست پناهندگی حدود ۶۰ درصد (فیصد) پناهجویان در سوئد پذیرفته شد، در حالی که این آمار در سال جاری میلادی به تنها ۲۰ درصد رسیده است.