صاحبنظران با اشاره به شواهد میگویند که تهدیدات ناشی از افراط گرایی در افغانستان روزبروز در حال افزایش است و این آموزشها توسط برخی از اساتید در مکاتب/مدارس و دانشگاه ها تدریس میشود.
اخیرا، امنیت ملی افغانستان اعلام کرد که عملیات زنجیره ای گروه داعش در شهر کابل را خنثی کرده است. به گفته آنها، اعضای داعش قصد داشتند تا برای این گروه در شهر کابل، نیروی بیشتر جذب کنند و در حال سازماندهی چند حمله انتحاری به یکی از مساجد شیعیان و تعدادی از تلویزیون های خصوصی بودند. همزمان، طالبان، یک مدرسه دخترانه را در ولایت لوگر آتش زدند و در شهر قندهار، پنج زن کارمند میدان هوایی این شهر، بخاطر اشتغال به کار، توسط مردان مسلح کشته شدند.
ترویچ تفکر افراطی
عبدالحفیظ منصور، نماینده پارلمان افغانستان در گفتگو با یورونیوز میگوید: «مشکل امروز جامعه افغانستان، این است که تفکر افراطی توسط برخی مساجد، رسانهها و تعدادی از اساتید شرعیات که از نظر فکری، متعلق به گروه های تندروی سلفی هستند، در دروس شرعیات و ثقافت اسلامی در مکاتب و دانشگاهها رواج یافته است.»
عبدالحفیظ منصور، نماینده پارلمان افغانستان
آقای منصور که از نویسندگان مقالات و کتابهای مذهبی نیز است، در چند هفته گذشته از مضمون درس ثقافت اسلامی انتقاد کرده و گفته بود که این درس، تروریست تربیت میکند. این سخن وی با واکنشهای مختلف افکار عمومی جامعه افغانستان مواجه شد.
به گفته منصور: «افزایش گروه های افراط گرا در افغانستان ثابت کرده که استراتژی جامعه جهانی و حکومت افغانستان طی پانزده سال برای مبارزه با گروه های افراط گرا ناقص بوده است. روسای جمهور و اجرائیه به این توجه نکرده اند که اصلاح قرائت از دین مهمتر از دستگیری چند طالب و داعش است چون در هر روزی که چند طالب و داعش دستگیر می شود در عوض صدها نفر، افراط گرایی را در این کشور آموزش می بینند.»
وی میافزاید: «ما برای مبارزه با گروه های تندرو از خارجی ها پول گرفتیم اما دادن توپ و تفنگ و سلاح های جنگی به همراه فرستادن فرزندانمان برای آموزشهای جنگی به تنهایی کافی نیست؛ چون پشت جبهههای جنگ، دامنه افراط گرایی در حال افزایش است، ما نیاز داریم که با تفکر افراط گرایی مبارزه کنیم و حکومت افغانستان در مهار کردن تفکر افراطی دینی، ناکام بوده است.»
آقای منصور با اشاره به برافراشته شدن پرچم داعش از دانشگاه جلال آباد و دستگیری ۳۰ تن از دانشجویان عضو القاعده در یکی از دانشگاههای کابل اظهار میدارد: «ما پیشنهاد میکنیم که در مبارزه با افراط گرایی، استراتژی ناقص مان را تکمیل کنیم و به وزارت های تحصیلات عالی و حج و اوقاف به عنوان مراکز ترویج آموزه های دینی توجه کنیم.»
وزیر ارشاد، حج و اوقاف در سال گذشته نیز روند مبارزه با افراط گرایی را ناکام خواند و افزود که در یک و نیم دهه اخیر با روشهای سیاسی، ایدئولوژیک و یا رسانهای – تجارتی با افراط گرایی برخورد شده است؛ درحالی که این پدیده به صورت درست بررسی و شناخته نشده و بر همین اساس، این برخوردها نتیجه نداده است.
وزارت تحصیلات عالی افغانستان در واکنش به انتقادهای صورت گرفته از متون ثقافت اسلامی از بازنگری در این درس خبر داده است.
محمد محق، از پژوهشگران دینی
افراط گرایی از جایگاه محتوایی تا نهادی
محمد محق، از پژوهشگران دینی دراین باره به یورونیوز میگوید: «درس ثقافت اسلامی که در دانشگاهها تدریس می شود، موضوع مشخص ندارد و در آن از همه چیز می توان صحبت کرد و زمینه برخورد سلیقه ای را با دین مساعد می سازد. از این رو، این درس بیشتر از اینکه یک بحث آکادمیک تلقی شود، از نظر محتوا، یک بحث ایدئولوژیک محسوب می شود.»
وی میافزاید: «طی ۱۵ سال، هیچ کدام از وزرای تحصیلات عالی شناخت و مطالعه کافی از درس ثقافت اسلامی نداشتند و از طرفی بنیادگرایان، این درس را تبدیل به یک بحث سیاسی کردند، طوریکه اگر کسی روی این درس انگشت انتقاد میگذاشت، آن فرد را اجازه صحبت و نقد نمی دادند و حتی وزرا هم میترسیدند که خود را درگیر موضوعات ثقافت اسلامی کنند.»
اسلم جوادی، استاد دانشگاه در گفتگو با یورونیوز به زمینه های افراط گرایی در برخی نهادهای دانشگاهی اشاره می کند و میگوید: «افراط گرایی مذهبی در دانشگاهها مقوله پیچیدهای است که تنها به متون درسی ثقافت اسلامی محدود نمیشود. البته که متون ثقافت اسلامی بخشی از این آموزههای افراطی را در قالب نظام آموزشی در دانشگاهها ترویج میکند اما اصل افراط گرایی واقعیتی به مراتب پیچیدهتر از آن است.»
به گفته وی «در تاریخ افغانستان، دانشکده شرعیات، یکی از سیاسیترین و اجتماعیترین نهادهای دانشگاهی بوده است. در شرایط کنونی نیز دانشکده شرعیات به نظر میرسد نقشی فراتر از نقش یک نهاد آموزشی و تحصیلی برای خویش قایل است. بسیار خطاست که این نهاد دانشگاهی را تابعی از سایر نهادهای موجود دینی در جامعه همچون مدارس دینی تلقی کرد. دانشکده شرعیات هم خود را مرجع و منبع تولید آموزههای دینی تلقی میکند و هم دغدغه تطبیق و اجرای آن آموزهها را تاجایی که دامنه نفوذش مجال میدهد، در سر دارد. با این وصف، طبیعی است که افراط گرایی مذهبی در درون چنین نهادی رشد کند و سپس به شیوهها و اشکال گوناگون در سطح سایر نهادهای دانشگاهی رخنه و نفوذ کند.»
اسلم جوادی، استاد دانشگاه
تصمیم وزارت تحصیلات عالی مبنی بر بازنگری در محتوای آموزشی ثقافت اسلامی امیدواریها را برای مبارزه با تفکر افراطی افزایش داده است.