آگهینیروهای دولت مرکزی عراق روز دوشنبه کنترل شهر و مرکز استان کرکوک را در دست گرفتند. استان نفت‌خیز کرکوک همواره محل اختلاف میان بغداد و اربیل بوده است. پس از برگزاری همه پرسی استقلال بود که تنش میان بغداد و اربیل بر سر کنترل این منطقه اوج گرفت.
شهر کرکوک که مردمانی از قومیت‌های مختلف در آن ساکن هستند از سال ۲۰۱۴ میلادی و در پی شکست های متعدد ارتش عراق در مقابل نیروهای داعش، به کنترل پیشمرگه‌های کرد درآمد.
در ادامه نگاهی داریم به تحولات سه هفتۀ گذشته که در نهایت منجر به به حرکت در آمدن ارتش دولت مرکزی عراق و کنترل آن توسط بغداد شد.
همهپرسی تاریخی
در ۲۵ سپتامبر امسال ۹۲.۷ درصد از شرکت کنندگان در همهپرسی کردستان عراق، به استقلال این منطقۀ خودمختار «آری» گفتند.
این همهپرسی هم در اقلیم کردستان شامل استان‌های اربیل، سلیمانیه و دهوک و هم در مناطق محل اختلاف میان دولت منطقه‌ای و دولت مرکزی برگزار شد.
تعیین ضرب الاجل توسط بغداد
در ۲۶ سپتامبر حیدر عبادی، نخست وزیر عراق اعلام کرد که «بنا بر تصمیم دولت، چنانچه طی سه روز آینده کنترل فرودگاههای این اقلیم به دولت مرکزی واگذار نشود، پروازهای بین‌المللی به سمت کردستان و از مبدا کردستان ممنوع خواهند شد». در واکنش مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق، بغداد را به گفتگو فرا خواند.
در ۲۷ سپتامبر حیدر عبادی اعلام کرد که پیش شرط هر گفتگویی، لغو نتیجه این همهپرسی است. نمایندگان در پارلمان بغداد نیز به بسته شدن مرزهای خارج از کنترل دولت رای دادند و از نخست وزیر عراق خواستند تا از همۀ ابزارهای لازم برای حفظ یکپارچگی عراق، از جمله ارسال نیروهای امنیتی به مناطق محل منازعه استفاده کند.
فردای اتخاذ این تصمیم، دولت منطقه‌ای کردستان این «مجازات جمعی» را محکوم کرد.
قطع ارتباطات هوایی
در ۲۹ سپتامبر به دستور بغداد، خطوط هوایی میان کردستان عراق با خارج از این منطقه قطع شد. این ممنوعیت پرواز شامل هواپیمای فعال در امور بشردوستانه، هواپیماهای نظامی و پروازهای دیپلماتیک نمی شد. حیدر عبادی اعلام کرد «این مجازات نیست بلکه اتخاذ تدابیری قانونی است».
ایالات متحده آمریکا نیز اعلام کرد که «این همه پرسی را به رسمیت نمی شناسد» و از هر دو طرف خواست تا به گفتگو بنشینند.
در ۳۰ سپتامبر نیز ایران اعلام کرد که به تبادلات نفتی خود با کردستان عراق پایان می دهد.
برنامه‌ریزی برای رهبری سیاسی
در اول اکتبر دولت منطقه‌ای کردستان عراق تصمیم گرفت که سازمانی به نام «اداره سیاسی کردستان» را جایگزین شورای عالی همهپرسی کند. این سازمان نیز توسط مسعود بارزانی اداره می شد و مسئولیت مدیریت پیامدهای این همهپرسی بویژه روابط با بغداد و کشورهای همسایه را بر عهده داشت.
در ۵ اکتبر حیدر عبادی تایید کرد که خواهان «برخورد مسلحانه» نیست و از پیشمرگه‌ها خواست که به مبارزاتشان در کنار نیروهای عراقی در مقابل داعش ادامه دهند.
عملیات نظامی
در ۱۰ اکتبر مقامات عراقی تصمیم گرفتند یکی از خطوط نفتی منطقه کردستان عراق را به کنترل خود درآورند، خط لوله‌ای که از استان کرکوک به بندر جیهان ترکیه می رسد.
در ۱۱ اکتبر دادگاهی در بغداد، در پاسخ به درخواست دولت مرکزی عراق، حکم بازداشت سازمان دهندگان همهپرسی کردستان را صادر کرد.
در ۱۳ اکتبر نیروهای دولت مرکزی عراق عملیات نظامی را در استان کرکوک آغاز کردند. آنها در مناطق جنوبی این استان به پیشروی‌هایی دست یافته و بخش‌هایی را که سه سال پیش به کنترل نیروهای کرد درآمده بود، باز پس گرفتند.
در ۱۵ اکتبر رهبران سیاسی کرد هشدار بغداد برای خروج پیشمرگه‌های کرد از کرکوک و همچنین لغو نتیجه همهپرسی کردستان را نادیده گرفتند.
پس از انقضای مهلت تعیین شده توسط بغداد، نیروهای ارتش عراق در طول شب عملیات خود را آغاز کردند و به سمت میدان‌های نفتی این استان پیش رفتند و توانستند جاده‌ها و زیرساختها را از پیشمرگه‌ها پس بگیرند.
در ۱۶ اکتبر نیروهای عراقی توانستند مقر دولت در استان کرکوک و یک میدان نفتی را به کنترل خود درآورند. آنها همچنین یک پایگاه و یک فرودگاه نظامی را نیز تصرف کردند.
با آغاز این حملات، غیرنظامیان کرکوک را ترک کرده و به استان‌های اربیل و سلیمانیه در اقلیم کردستان عراق پناه بردند.
آگهیبنا بر اعلام یکی از مقامات عالیرتبه در وزارت نفت عراق، استخراج نفت در دو حوزه نفتی کرکوک نیز متوقف شده است زیرا تکنسین‌های کرد قبل از آنکه نیروهای عراقی به این منطقه برسند، محل را ترک کرده بودند. پس از این وقایع، در شهر کرکوک حکومت نظامی برگزار شد.
علی اکبر ولایتی، مشاور رهبر جمهوری اسلامی ایران از حملۀ نیروهای دولت مرکزی عراق حمایت کرده و گفته است که نیروهای عراقی با گرفتن کرکوک از نیروهای کرد، یک طرح خطرناک علیه امنیت منطقه را خنثی کردند.