آگهینویسنده:سید جواد موسوی زارع، کارشناس جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک
به طور کلی از دیرباز چانه زنی دیپلماتیک به عنوان یک ابزار مرسوم در جهت دستیابی به اهداف سیاست خارجی مطرح بوده است. از این رو کشورها سعی می کنند با برپایی نشست‌ها و مذاکرات دو یا چند جانبه به تغییر و یا حفظ هدفها و سیاست های یکدیگر و برای رسیدن به یک جمع بندی در مورد مسئله مورد بحث، مبادرت ورزند.
در این چارچوب چندی پیش با محوریت تهران اجلاس سه جانبه میان ایران-روسیه و آذربایجان برگزار شد؛ فارغ از تمام اخباری که تاکنون به سمع و نظر مخاطبان رسیده است؛ این نشست نیز حاوی حواشی و پیام های مستتر و ارزشمندی برای مخاطبان می باشد؛ از این رو بخشی از این پیام ها به شرح زیر است:
۱- ولادیمیر پوتین طی ۱۷ سال که به عنوان رئیس جمهور روسیه بوده است تا کنون دو سفر رسمی به ایران داشته است که اولین سفر برای شرکت در نشست کشورهای حوزه دریای خزر و دومین بار برای شرکت در نشست سران کشورهای صادر کننده گاز بود. از این رو وی برای اولین بار است که به عنوان عالی ترین مقام سیاسی روسیه، به عبارت بهتر به عنوان رئیس جمهور روسیه به ایران سفر می کند. سفری که به لحاظ شأن دیپلماتیک با سایر دیدارها متفاوت است.
۲- پیش‌تر به نقل از یوری اوشاکوف، دستیار امور بین المللی رئیس جمهوری روسیه عنوان شده بود که پوتین قصد دارد تا پایان سال ۲۰۱۷ به ایران سفر کند. از این رو چه چیزی منجر شده است این سفر زودتر از زمان مقرر صورت گیرد؟ آیا واقعا مقاصد و نیّات تجاری منجر به سرعت بخشیدن زمان این نشست شده؟ بنابراین اگر چه عنوان گردیده که هدف اصلی ایران و البته روسیه از برگزاری نشست سه جانبه تعمیق مناسبات است اما بنظر می رسد مسائلی دیگر در میان است که پای یکی از رهبران قدرت‌مند جهان را زودتر از موعدد مقرر به تهران کشید.
۳- معمولا تمهیداتی که برای برگزاری اجلاس ها پیش بینی می شود، از قبیل شهر محل اجلاس و یا حضور مطبوعات، اثر تعیین کننده‌ای را از اجلاس برای اهل فن مخابره می کند. به طور مثال زمانی که جلسه مذاکره بر روی مطبوعات باز است عمدتا جلسه حاوی پیام تبلیغاتی است و هدف تحت تاثیر قرار دادن مردم داخل یک کشور و یا سایر افکار عمومی است؛ از این چشم انداز دیدار ولادیمیر پوتین با رهبر جمهوری اسلامی ایران بدون حضور خبرنگاران صورت گرفت اما در زمینه اجلاس سه جانبه و دو جانبه پوتین با روحانی اخباری مبنی بر بسته بودن و یا باز بودن آن بر روی مطبوعات گزارش نشد. اما بنظر می رسد این جلسه در پشت درهای بسته انجام گرفته شده باشد.
۴- از مهمترین عرصه های تجلی قدرت در صحنه بین المللی، «سیاست پرستیژ» است. هدف از بکارگیری این تکنیک آن است که سایر دولتها تحت تأثیر قدرتی قرار گیرند که این کشور دارد یا معتقد است که دارد و یا می خواهد که وجود آن را به سایر دولتها بقبولاند. یکی از ابزار ویژه که در راه این هدف به کار گرفته می شود، عبارت است از: تشریفات دیپلماتیک در گسترده ترین معنای این اصطلاح؛ بنابراین در مناسبات دیپلماتیک، احترام به شخصیتهای سیاسی، در حقیقت به منزله احترام گذاردن به مردم کشور آنهاست و توهین به آنها نیز به معنای توهین به کشورشان تلقی می شود. از این چشم انداز، یکی از نکات برجسته اجلاس سه جانبه تهران انتخاب میز گرد به جای میز با شکل مستطیل و یا هر شکل دیگر برای مذاکرات بود؛ به طور کلی براساس پروتکل‌های بین‌المللی و اصول و فنون مذاکره، میزهای گرد از تنش‌های طرفین می‌کاهد و تداعی کننده همکاری بین طرفین مذاکره کننده است و این در حالی است که میز مستطیل شکل، در طرفین مذاکره جو رقابت ایجاد کرده و به سخت‌تر شدن نظرات طرفین می‌‌انجامد.
۵- یکی از مهم ترین خصوصیات انسان که او را نسبت به سایر موجودات برتری می دهد قدرت تکلم و سخن گفتن اوست. ولی در بسیاری از موارد اظهار نظر صریح ممکن نیست و شخص با استفاده از حالات صورت و یا حرکات دست و بدن که به اصطلاح “Body Language” گفته می شود به بیان احساسات و مقاصد خود می پردازد بر این اساس یکی از مهم ترین کاربرد های زبان بدن برای بیان نظرات و احساسات درونی در مذاکرات سیاسی میان سران کشور هاست؛ از این چشم انداز در اجلاس سه جانبه تهران، عکاسان عکسی را از رئیس جمهور ایران شکار کردند که به شدت اخم کرده است اگر چه به گفته دکتر جی.جک براون، پزشک و متخصص زبان بدن که معمولا زبان بدن سياستمدارهاي بزرگ دنيا را تحليل ميکند: «آقای روحانی تبحر زیادی در پوشاندن احساسات و حرکات بدن خود دارد تا جایی که حتی متخصصان زبان بدن هم نمی‌توانند به راحتی حرکات او را تفسیر کنند، مهارت او در این امر بسیار بالاست. اما با این اوصاف وقتی فردی ابروهای خود را به سمت چشمان خود جمع میکند نشان می‌دهد عصبانیست. اگر کسی با چیزی مخالف باشد هم همین حالت را دارد. حالت تردید و متفکرانه هم با اخم پایین همراه است البته بعضی اوقات نشانه غرور هم هست اما به طور کلی اگر در یک مذاکره رسمی کسی اخم کند نشانه این است که مخالفت درونی با موضوع مورد بحث دارد.» اگر چه نمی توان به تناسب تنها یک حالت ظاهری در مورد زبان بدن آقای روحانی قضاوت کرد. اما باید به انتظار نشست و پیامد های نشست را نظاره‌گر بود که آیا این برافروختگی اتفاقی بوده است و یا اینکه صحبت هایی که در بین مذاکره کنندگان رد و بدل گشته موجب این برافروختگی شده است.
خلاصه کلام، با توجه به اینکه این اولین دیدار مقام‌های عالی رتبه ایران و روسیه پس از اظهارات دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا درباره ایران و عدم تایید پایبندی ایران به برجام توسط دولت ایالات متحده است و از طرف دیگر غیر قابل پیش بینی بودن رفتار این فرد (به استناد متخصصان زبان بدن شباهات های فراوانی مابین واکنش های دونالد ترامپ با هیتلر و موسلینی وجود دارد) از این رو شاید کرملین حامل این پیام مهم برای تهران بوده که هشدار کاخ سفید جدی است.