حمله‌ای محدود یا تلاشی ادامه‌دار برای براندازی رژیم سوریه؟ حملات موشکی جمعه شب آمریکا، بریتانیا و فرانسه علیه مواضع دولت سوریه در بُعد دیپلماتیک می‌تواند به نقطه عطفی در تقابل میان غرب و محور روسیه بدل شود و معادلات خاورمیانه را با چالش‌های جدید مواجه سازد.
آگهیآمریکا، بریتانیا و فرانسه شامگاه جمعه در اقدامی مشترک مواضعی را در خاک سوریه هدف حملات موشکی خود قرار دادند.
مقامات این کشورها تاکید کردهاند که حملات در مقیاسی «محدود» و صرفا به منظور نابودی «اهداف از پیش تعیین شده» انجام شده است تا به توانایی شیمیایی دولت سوریه ضربه بزند. این مقامات تا کنون از اقدام عملی بعدی خود سخنی به میان نیاورده‌اند، در همان حال که تعقیب هدف «تغییر رژیم در سوریه» را از این حمله تکذیب کردهاند. ترزا می در جلسه پارلمان بریتانیا در پاسخ به سوالی پیرامون نیت اصلی لندن از حمله شب گذشته، بر لزوم یافتن «راه حل سیاسی» برای بحران سوریه تاکید کرده است.
وزیر خارجه فرانسه، ژان‌ایو لودریان، در مصاحبه‌ای اعلام کرد که اگر حکومت سوریه بار دیگر دست به حمله شیمیایی بزند ممکن است حملات ادامه یابد. با این حال در ادامه گفت که تصور می‌کند «پیام حمله» در دمشق دریافت شده باشد.
بیشتر بخوانید:
- حملات هوایی مشترک آمریکا، فرانسه و بریتانیا به چند پایگاه نظامی و مرکز تحقیقاتی در سوریه
- واکنش‌ها به حمله نظامی مشترک آمریکا، فرانسه و بریتانیا به سوریه
از آن سو آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، که کشورش در حمله موشکی شب گذشته مشارکت نداشت این حمله را «لازم و مناسب» توصیف کرد و آن را به منزله‌ی هشداری به دولت سوریه در جهت هرگونه استفاده مجدد از تسلیحات شیمیایی دانست.
در طرف مقابل رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، اعلام کرده که افزایش تنش‌ها «اثرات ویرانگری» بر روابط بین‌الملل خواهد گذاشت.
وزیرخارجه چین نیز اظهار کرده است که هرگونه اقدام نظامی باید در چارچوب شورای امنیت سازمان ملل دنبال شود. جلسه اضطراری شورای امنیت به درخواست روسیه شنبه شب در نیویورک برگزار خواهد شد.
تلاش‌ها برای حل بحران سیاسی در سوریه پیش از این بارها در شورای امنیت به بن‌بست برخورده است و با ۱۲ بار وتوی روسیه چشم‌انداز روشنی در این خصوص در مقطع زمانی کنونی دیده نمی‌شود. اقدام به بمباران موشکی سوریه بدون رجوع به شورای امنیت می‌تواند نشانی از اعتراض کشورهای غربی به ناکارآمدی سازوکار این نهاد در یافتن راه‌چاره‌ای برای مسئله سوریه تلقی شود.
بیشتر بخوانید:
- با وجود وتوی روسیه، ترامپ و متحدانش برای حمله به سوریه آماده می‌شوند
- هشدار دبیرکل سازمان ملل در مورد بحران سوریه
با این‌حال و علی‌رغم حملات لفظی متقابل، به نظر می‌رسد طرفین تمایلی به افزایش تنش بیشتر در روابط ندارند. فلورانس پارلی، وزیر دفاع فرانسه گفته است: «ما به دنبال رویارویی نیستیم. به همین خاطر است که به همراه متحدان‌مان روس‌ها را قبل از حمله آگاه کردیم». وزیر دفاع آلمان، اورزولا فن‌درلاین، نیز اعلام کرده است اکنون و پس از حمله موشکی شب گذشته همه‌ی توان باید صرف احیای پروژه «انتقال سیاسی» در سوریه شود.
جلسه‌ی اعضای پیمان دفاعی ناتو نیز عصر شنبه به درخواست آمریکا، بریتانیا و فرانسه برگزار خواهد شد.
سال گذشته در پی حمله شیمیایی با گاز عامل اعصاب سارین به شهرک خان شیخون در جنوب استان ادلب سوریه که بیش از ۸۰ کشته برجا گذاشت، ایالات متحده در اقدامی تنبیهی پایگاه نظامی هوایی ارتش سوریه را به نام شعیرات هدف حملات موشکی خود قرار داد. با این حال پس از جنگ لفظی مقطعی میان مقامات کشورها در ان مقطع زمانی، توازن قوا در سوریه بدون تغییر محسوس باقی‌ماند و جنگ با شدت بیشتر دنبال شد.
در وضعیت انسانی نیز بحران در وضعیت ادامه یافت و چنانکه سازمان ملل در آمار تازه‌ی خود اعلام کرده است در سه ماه نخست امسال ۷۰۰ هزار سوری دیگر به جمع آوارگان پیوسته‌اند.
در بیانیه‌ای که دونالد ترامپ خواند بر جنبه‌ی انسانی مداخله نظامی جمعه شب تاکید شد. با این حال مشخص نیست این مداخله با اراده سیاسی و برنامه‌ی مدونی برای حفاظت از جان غیرنظامیان سوری و همچنین بهبود وضعیت پناهجویان همراه خواهد شد یا خیر؟
از سوی دیگر به نظر نمی‌رسد حمله موشکی شب گذشته غرب به مواضع دولت سوریه بتواند تاثیر مستقیمی بر آرایش جنگی نیروها در میدان نبرد بگذارد و کفه را به نفع مخالفان مسلح برگرداند، هرچند از نظر روانی می‌تواند آنان را به تحرکات تازه غرب در از سرگیری روند انتقال قدرت سیاسی در سوریه امیدوار سازد. از طرف مقابل این حمله موشکی ممکن است تهران و کرملین را به افزایش حمایت‌ها از حکومت بشار اسد ترغیب کند و بدین‌صورت آتش جنگ در سوریه شعله‌ورتر شود.
بیشتر بخوانید:
- نیکی هیلی: سوریه به ویترین ایران و حزب الله تبدیل شده است
- کمیساریای عالی سازمان ملل: شرایط زندگی سوری‌ها یادآور قرون وسطی است
در بُعد دیپلماتیک نیز اتفاق شب گذشته می‌تواند به نقطه عطفی در تقابل میان غرب و محور روسیه بدل شود و معادلات خاورمیانه را با چالش‌های جدید مواجه سازد. بسته به آن‌که دو طرف تا چه میزان بخواهند درجه‌ی مخاصمه را بالاتر ببرند. فردریک هوف، مشاور ویژه رئیس‌جمهور اسبق آمریکا در امور خاورمیانه، می‌گوید: «فکر می‌کنم هیچ‌کدام نمی‌خواهند جریان به سمت تقابل مستقیم کشیده شود. اما وقتی اوضاع به مرحله انفجاری می‌رسد همیشه می‌توان انتظار شگفتی و پیامدهای ناخواسته را داشت».
این در حالیست که دونالد ترامپ در تازه ترین پست توییتری خود ضمن تمجید از نقش فرانسه و بریتانیا ماموریت در سوریه را موفقیت آمیز ارزیابی کرده است.