ماجرا از جلسه‌ای دو ماه مانده به نوروز ۹۷ شروع شد. جلسه‌ای که در آن برخی سران و مسوولان نظام از ادامه فعالیت پیامرسان تلگرام اظهار نگرانی کرده بودند.
آگهیخداحافظی ۴۰ میلیون ایرانی با تلگرام نزدیک‌تر از همیشه است. مقام‌های رسمی ایران یکی پس از دیگری از تلگرام کوچ کرده‌اند و دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های جدید نشان از آن دارد که حاکمیت عزمش را جزم کرده تا دیگر تلگرام در ایران صاحب نفوذ نباشد. البته معلوم نیست چه تعداد از کاربران تلگرام به پیامرسانهای داخلی کوچ کنند.
همه مقدمات یک خداحافظی بزرگ فراهم شده و پیامرسانهای داخلی به طور ویژه در صداوسیما تبلیغ می‌شوند و برای آنها اعتبار خاص در نظر گرفته شده است. وزارت ارشاد هم پیام رسمی داده که کانال‌های تلگرامی هرچه سریعتر به پیامرسانهای داخلی کوچ کنند. اما این کوچ از منظر کارآفرینی یعنی تعطیلی ۲۰۰ تا ۴۰۰ هزار شغل آنلاین. محمد جواد جهرمی خبر داده که پایان فعالیت تلگرام در ایران با تعطیلی ۲۰۰هزار شغل همراه خواهد بود. فعالان اقتصادی اما رقم را بالاتر ارزیابی کرده‌اند، رقمی حدود ۵۰۰ هزار شغل.
در بیانیه وزارت ارشاد خطاب به کانال‌دارها آمده «به اطلاع مدیران کانال‌های شامد دار تلگرام می‌رساند طبق اعلام قبلی مسئولان مرکز ملی فضای مجازی کشور و مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال، یکی از دغدغه‌های بسیار مهم این مرکز در فرآیند رفع انحصار تلگرام و کوچ به پیامرسانهای داخلی، حفظ برند کانال‌های شامد دار در پیام رسان‌های داخلی است.»
در این پیام همچنین تاکید شده که «در صورت عدم ثبت درخواست حفظ برند کانال‌های شامد دار در پیامرسانهای داخلی، مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی امکان حمایت از برند کانال‌های شامد دار تلگرام را در پیامرسان داخلی از دست خواهد داد.»
«کمیته امداد باز کرده‌ایم»
محمد، فارغ التحصیل دانشگاه صنعتی شریف است و عضو هیات مدیره یکی از شرکت‌های تبلیغات آنلاین در تلگرام. او در مورد مباحث اقتصادی مبتنی بر فیلترینگ تلگرام می‌گوید: «بخواهم خیلی ساده ماجرای کارآفرین بودن تلگرام را توضیح بدهم باید فرآیند تقسیم درآمد تبلیغات را بگویم. پول بیلبوردها اغلب دست رسانه‌های رانتی است. اگر پول تبلیغات از فضای سنتی در بیاید آن وقت ما می‌توانیم یک درصد زیادی پول بین همه مردم پخش کنیم. یک تبلیغ ۳۵۰ میلیون تومانی را ما دست کم بین ۵۰۰ نفر تقسیم می‌کنیم. شاید سهم هر کانال‌دار جزء کمتر از یک میلیون تومان باشد اما جوانانی در سراسر کشور به طور آنلاین کسب درآمد می‌کنند.» او با خنده حرف‌هایش را این طور ادامه می‌دهد و به شوخی می‌گوید: «برای خودمان کمیته امداد مجازی راه انداخته‌ایم. پول از جیب ۴ درصدی‌ها برداشته شده و به جیب کف جامعه ریحته می‌شود.»
محمد همچنین معتقد است که آمار اشتغال آنلاین در تلگرام نه ۲۰۰ هزار نفری است که وزیر ارتباطات به آن اشاره کرده که نزدیک به ۵۰۰ هزار نفر است. او همچنین تاکید دارد که انتقال اجباری کاربران به پیامرسانهای داخلی با ایجاد موج تازه‌ای از رانت‌سازی همراه خواهد بود و چرخش مالی در میان افراد خاص و رانتی. آمارها نشان می‌دهد که تا کنون ۵۰۰۰ کانال تلگرامی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت شده است. بسیاری از کانال‌های غیر مجوز دار نیز مشغول به کار و درآمدزایی اند. رقم درآمد کانال‌دارها بسته به تعداد کاربران هر کانال متفاوت است. آنهایی که فالورهایشان نزدیک به یک میلیون بوده تا ماهی ۳۰ میلیون هم درآمد دارند.
جلسه مهم اواخر دی ماه
ماجرا از جلسه‌ای دو ماه مانده به نوروز ۹۷ شروع شد. جلسه‌ای که در‌آن برخی سران و مسوولان نظام از ادامه فعالیت پیامرسان تلگرام اظهار نگرانی کرده بودند. برخی نمایندگان مجلس در راهروهای بهارستان در بین سخنان دوستانه شان با خبرنگاران به آن جلسه اشاره داشتند.
چند روز مانده به نوروز ۹۷ دبیر شورای مجازی از احتمال فیلترینگ تلگرام خبر داد. بعدتر علاءالدین بروجردی خبر داد که تلگرام «تا پایان فروردین» در ایران مسدود می‌شود و تاکید کرد که این تصمیم در«بالاترین سطح» نظام گرفته شده؛ اشاره‌ای کوتاه به همان جلسه مهم و سرنوشت ساز. به باور آقای بروجردی «بخشی از تهدیدهای امنیت کشور در تلگرام رقم می‌خورد و اطلاعات تلگرام مورد استفاده بریتانیا، آلمان و اسرائیل قرار می‌گیرد.»
حالا مسوولان بلندپایه کشور از رهبری گرفته تا معاون اول رییس جمهوری و دیگر چهره‌های سیاسی یکی پس از دیگری در حال خروج از کانال‌های تلگرامی اند.
رویای اینترنت ملی
برخی تحلیلگران حوزه آی‌تی نیز بر این باورند که ماجرای فیلترینگ تلگرام انحراف مخاطبان از ماجرای اصلی است، یعنی تحقق رویای اینترنت ملی. همان چیزی که در برخی کشورها از جمله چین محقق شده است.
حمیده زرآبادی گفته بود «بنابر اطلاعات موثقی که از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دارم، فیلترینگ دائم تلگرام در سال آینده به تصویب شورای‌عالی فضای مجازی رسیده و در حال زمینه سازی هستند.»
طیبه سیاوشی، نماینده مجلس نیز به یورونیوز می‌گوید «در شرایطی که بیکاری بلای جان جوانان ما شده، ارزیابی‌ها و گزارش‌های رسیده به ما نشان می‌دهد تلگرام فضای مساعدی برای اشتغالزایی است. آمار دقیق نداریم اما از بین رفتن حتی یک شغل به صلاح نیست.»
در همین حال قاسم میرزایی نکو، نماینده اصلاح طلب مجلس دهم نیز به یورونیوز خبر داده که «گویا تصمیم برای برخورد جدی با این پیامرسان و جایگزین کردن نمونه‌های مشابه آن قطعی است. دور باطلی که سال‌ها در تجربه‌های دیگری مانند برخورد با ویدیو و ماهواره نیز از سر گذرانده‌ایم.»
نبض اقتصادی تلگرام
چالش این روزهای تلگرام در ایران، چالش اقتصاد و سیاست است. تلگرام گرچه برای خیلی‌ها صرفا یک سرویس پیامرسان با کیفیت است اما برای برخی دیگر منبع درآمد محسوب می‌شود.
سجاد که در یکی از شرکت‌های اینترنتی و تلگرام‌محور فعالیت می‌کند به یورونیوز گفت که «فیلترینگ تلگرام برای دورف، طراح روسی تبار تلگرام بازی برد-برد است. اگر فیلترینگ قطعی شود او می‌تواند پیام رسانش را در اروپا عرضه کند و بگوید حاضر نشده با حکومت ایران و روسیه همکاری کند. اگر هم فیلتر نشود ۴۰ میلیون پیامرسان ایرانی در تلگرام مشغول به فعالیتند.»
او که مهندس نرم افزار کامپیوتر و کارشناس آی.تی است به آینده اینترنت در ایران اشاره دارد و اینکه به راه انداختن اینترنت ملی از سوی مسوولان ایران رویایی است که بیش از فیلترینگ تلگرام به دنبالش هستند اما مشکل آنها این است که توان نرم افزاری اش را ندارند. هیچ پیامرسان داخلی نمی‌تواند کیفیت تلگرام را برای مخاطب ایرانی تکرار کند.
این روزها ناآرامی‌ها در گوشه و کنار ایران به چشم می‌خورد. از ماجرای تجمع کشاورزان ورزنه گرفته تا تجمع در کازرون و بانه. خیلی از تجمع کنندگان بیشتر اخبار مربوط به اعتراض شان را در تلگرام مطرح می کنند. به همین خاطر میرزایی‌نیکو تاکید دارد مسائل امنیتی در برچیدن بساط تلگرام تاثیرگذار بوده چندان مساله اشتغالزایی مورد توجه مسوولان قرار نمی‌گیرد.
برای آگاهی از اخبار جهان نسخه iOS یا اندروید اپلیکیشن یورونیوز را دریافت کنید. (زبان برنامه را در منوی تنظیمات به فارسی تغییر دهید)