گرچه تونس هشت سال پس از آغاز «بهار عربی» موفق شد تا حدودی روند دموکراتیک را نهادینه سازد، اما سایر کشورهایی که میبایست به این دومینو بپیوندند، گرفتار جنگ، سرکوب و هرج و مرج شدند.
از تونس، پیشگام خیزشهای قرن بیست و یکم در جهان عرب تا سودان که رئیس جمهور آن، عمر البشیر روز پنجشنبه به اجبار نظامیان برکنار شد، چندین کشور عربی تاکنون شاهد جنبشهای مردمی و اصلاحطلبانه بودهاند.
تونس
گرچه تونس هشت سال پس از آغاز بهار عربی تا حدودی موفق شد روند دموکراتیک را نهادینه سازد، اما سایر کشورهایی که میبایست به این دومینو بپیوندند، گرفتار جنگ، سرکوب و هرج و مرج شدند.
- ۲۶ آذر ۱۳۸۹: خودسوزی یک دستفروش که از فقر و تنگدستی و زورگویی پلیس به جان آمده بود آغازگر یک خیزش بزرگ مردمی شد. ۲۴ دی ۱۳۸۹، زینالعابدین بنعلی، رئیس جمهوری تونس پس از ۲۳ سال از حکومت ساقط شد.
در سال دی ماه ۱۳۹۲ قانون اساسی جدید تونس تصویب شد. سپس انتخابات پارلمانی در این کشور برگزار شد که در نتیجه آن حزب ضد اسلامی نداءالتونس بر اسلامگرایان حزب «نهضت» برتری یافت و تا به امروز حزب حاکم کشور باقی ماند. کمتر از یک سال بعد محمد باجی قائد سبسی در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شد و زمام کشور را در دست گرفت.
پس از سه حمله تروریستی بزرگ داعش در سال ۲۰۱۵ میلادی، وضعیت امنیتی تونس رفته رفته بهبود یافت. انتخابات پارلمانی و ریاستجمهوری برای پاییز امسال در این کشور پیشبینی شده است.
مصر
- سهشنبه ۵ بهمن ۱۳۸۹: تظاهرات علیه حسنی مبارک، مردی که برای ۳۰ سال زمامداری مصر را در دست داشت، آغاز شد. پس از ۱۸ روز شورش عمومی که دست کم ۸۵۰ کشته بر جای گذاشت، مبارک قدرت را به ارتش تفویض کرد.
در نتیجه انتخابات ریاست جمهوری که در ۲۸ خرداد ۱۳۹۱ برگزار شد، محمد مرسی نامزد اخوانالمسلمین به پیروزی رسید و نام او به عنوان نخستین رئیس جمهوری اسلامگرای مصر اعلام شد. حکومت او نیز در نهایت به دست ارتش و به فرماندهی عبدالفتاح سیسی سرنگون شد.
سیسی که در سال ۲۰۱۴ میلادی و سپس چهار سال بعد در سال ۲۰۱۸ برنده انتخابات ریاست جمهوری در مصر شد، مکررا از سوی سازمانهای مردمنهاد به استقرار حکومتی سرکوبگر متهم شده است. زیرا او به شدت با گروههای اسلامگرا و نیز کنشگران لائیک و چپگرا سر ستیز دارد.
یمن
- ۷ بهمن ۱۳۸۹: خیزش دهها هزار نفر از مردم یمن که خواستار برکناری علی عبدالله صالح از حکومت بودند، آغاز شد. رئیس جمهوری این کشور عاقبت پس از ۳۳ سال حکومت در سال ۲۰۱۲ میلادی قدرت را به معاون خود عبد ربه منصور هادی وانهاد.
در سال ۲۰۱۴ میلادی شورشیان حوثی که گروهی شیعه و تحت حمایت ایران هستند، کنترل بخشهای زیادی از پایتخت، صنعا را به دست گرفتند. در ماه مارس ۲۰۱۵ میلادی، عربستان سعودی در رأس یک ائتلاف نظامی با شرکت چند کشور عرب همپیمان خود حمله به نیروهای حوثی برای جلوگیری از پیشرفت آنها را آغاز کرد.
به گفته سازمان جهانی بهداشت، جنگ در یمن تاکنون ۱۰ هزار کشته بر جای گذاشته و میلیونها یمنی را در آستانه مرگ بر اثر گرسنگی و قحطی قرار داده است.
**بحرین
**
- زمستان سال ۱۳۸۹: نیروهای امنیتی بحرین توانستند جنبش مخالفان را که اکثرا از شیعیان این کشور بودند سرکوب کنند. این مخالفان خواستار اصلاحات دموکراتیک در کشور بودند. اما از همان زمان صدها نفر از مخالفان در این کشور با زندان و لغو تابعیت مجازات شدند.
لیبی
- بهمن ۱۳۸۹: آغاز اعتراضها علیه رژیم معمر قذافی در لیبی. این اعتراضها به ویژه در شهر بنغازی در شرق، از همان ابتدا به شدت از سوی حکومت سرکوب شد. این خیزش که به نبردی مسلحانه بدل شده بود به کمک نیروهای ناتو به سقوط طرابلس در اواسط تابستان انجامید. پنجشنبه ۲۸ مهر ۱۳۹۰ معمر قذافی که فراری و مخفی شده بود، به دست مخالفان در شهر زادگاهش، سیرت کشته شد.
از آن زمان تاکنون کشور به دست دو گروه رقیب اداره میشود. یکی «دولت اتحاد ملی» که در طرابلس مستقر است و جامعه جهانی آن را به رسمیت میشناسد و دیگری کابینهای موازی آن که در شرق کشور استقرار یافته است. لیبی به دست گروههای مسلح شبه نظامی به کشوری چند پاره بدل شده است. داعش مدتها کنترل شهر سیرت را در دست داشت تا این که در سال ۲۰۱۶ میلادی از آنجا بیرون رانده شد.
از ۱۵ فروردین ۱۳۹۸ نیروهای مارشال خلیفه حفتر، فرمانده قدرتمند و بانفوذ شرق لیبی برای به دست گرفتن کنترل پایتخت وارد نبردی خونبار با دولت مرکزی شدهاند.
سوریه
- سهشنبه ۲۴ اسفند ۱۳۸۹: یک خیزش مردمی در قالب راهپیماییهای آرام و خشونتپرهیز علیه حکومت بشار اسد در سوریه آغاز شد. خاندان اسد از سال ۱۹۷۱ میلادی به این سو در سوریه حکومت ر در دست دارند. اعتراضها در سوریه از همان آغاز به شدیدترین وجهی سرکوب شده و بسیاری از معترضان به خاک و خون کشیده شدند. اعتراضها پس از ان در سال ۲۰۱۲ میلادی به نبردی مسلحانه بدل گشت و در نهایت به یک جنگ داخلی تمام عیار در تمام کشور منتج شد.
در فاصله سالهای ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ سازمانهای جهادی از جمله جبهه نصرت و پس از آن داعش در سوریه قدرت گرفتند. رژیم اسد با پشتیبانی متحدانش یعنی روسیه، ایران و حزبالله لبنان، بخشهایی از کشور را از دست داده بود، در نهایت از شورشیان باز پس گرفت و امروز تقریبا کنترل خود بر بیش از دو سوم کشور را بازیافته است.
- در اواخر سال ۱۳۹۷ نیروهایی متشکل از مبارزان کرد و عرب که با گروههای اسلامگرا و جهادی میجنگیدند، موفق شدند آخرین سنگر گروه خلافت اسلامی واقع در شرق سوریه را فتح کنند.
جنگ سوریه ۳۷۰ هزار کشته و ۱۲ میلیون آواره بر جای گذاشته است.
الجزایر
- جمعه سوم اسفند ۱۳۹۷: تظاهرات مردم علیه نامزدی عبدالعزیز بوتفلیقه برای پنجمین دور ریاستجمهوری در الجزایر آغاز شد. بوتفلیقه که از زمان سکتهاش در سال ۲۰۱۳ میلادی از نظر بدنی به شدت ضعیف شده است، در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۹۷ رئیس جمهوری وقت الجزایر از نامزدی در انتخابات استعفا داد. او تاریخ انتخابات ریاست جمهوری را به تعویق انداخت و به این ترتیب دوره ریاست جمهوری خود را طولانیتر کرد.
سهشنبه ۱۳ فروردین ۱۳۸۹ بوتفلیقه زیر فشار افکار عمومی و نیز با فشار ارتش که تهدید کرده بود پشت او را خالی میکند، مجبور به استعفا شد. مجلس ملی الجزایر در روز بیستم فروردین همین سال عبدالقادر بنصالح را به عنوان رئیس جمهوری موقت تا زمان برگزاری انتخابات بعدی برگزید. قرار است انتخابات در الجزایر روز ۱۳ تیر ماه آینده برگزار شود.
سودان
- ۲۸ آذر ۱۳۹۷: صدها تن از شهروندان سودانی به دلیل سه برابر شدن قیمت سوخت در کشورشان راهپیمایی کردند. این خیزش خیلی زود به اعتراض به کل حاکمیت کشور بدل شد و در این راه دهها تن جان خود را از دست دادند.
و بالاخره ۲۲ فروردین ۱۳۹۸ روزی بود که پایان زمامداری عمر البشیر رقم خورد، زیرا او نیز زیر فشار اعتراضها مجبور به استعفا شد.