کامران متین، استاد دانشگاه ساسکس در گفتگو با یورونیوز فارسی میگوید کردها چارهای ندارند جز اینکه به جای آمریکا و کشورهای غربی، متحدین دیگری برای خود پیدا کنند. متحدینی که تعهد بیشتری برای همپیمانان خود قائل شوند.
تصمیم رئيس جمهوری آمریکا مبنی بر خروج نیروهای این کشور از سوریه تحولی تازه در مناقشات منطقه خاورمیانه و به ویژه مناسبات ترکیه و گروههای کرد به شمار میرود.
این تصمیم دونالد ترامپ بلافاصله با انتقاد شدید گروههای سیاسی مختلف در آمریکا مواجه شد و دموکرات و جمهوریخواه از او خواستند در این راهبرد خود تجدید نظر کند. این در حالیست که ترکیه در هفتههای اخیر تهدیدات خود را مبنی بر آغاز یک حمله نظامی به شمال شرق سوریه و نابودی گروههای کردی که آنکارا آنها را «تروریست» میخواند، شدت یافته است.
اما در صورت عملی شدن این تغییر در سیاست خاورمیانهای آمریکا باید انتظار چه تحولاتی در مناسبات منطقهای و به ویژه موضوع کردها باشیم. برای این منظور یورونیوز با دو استاد روابط بینالملل و علوم سیاسی که در مسائل مربوط به کردها تخصص دارند، گفتگو کردیم.
نادر انتصار، استاد ممتاز علوم سیاسی دانشگاه آلابامای جنوبی که کتاب او در باره کردها با عنوان «سیاست کردها در خاورمیانه» به فارسی ترجمه شده در این رابطه به یورونیوز فارسی میگوید: «اگر ارتش ترکیه در حملهای گسترده موفق به اشغال شرق فرات بشود، گروههای کرد در شمال سوریه در محاصره کامل ترکیه خواهند افتاد. در این صورت اگر کمکهای خارجی به آنها نشود کردهای سوریه با آینده خطرناکی مواجه خواهند شد.»
آقای انتصار در بخش دیگری از این گفتوگو در خصوص آینده گروههای سیتزهجو در منطقه بعد از حمله احتمالی ترکیه میگوید: «احتمال اول این است که ترکیه برای پیشبرد اهداف خود از این گروههای ستیزهجو به عنوان مهره های تاکتیکی استفاده کند. احتمال دوم این است که اگر ترکیه به اهداف خود در سوریه و شرق فرات دست یافت، کنترل خود را بر این گروههای ستیزهجو افزایش خواهد داد و اجازه نخواهد داد این گروهها آزادی عمل چندانی داشته باشند.»
این استاد بازنشسته دانشگاه در خصوص وضعیت پناهجویان سوری هم چنین میگوید: «به نظر من ترکیه فشار بر پناهجویان سوری برای بازگشت به سوریه را تشدید خواهد کرد. سیاست ترکیه در مقابل پناهجویان سوری مدتی است که در حال تغییر بوده است و به نظر من ما باید منتظر فشار بیشتر ترکیه برای برگشت این پناهجویان به سوریه باشیم.»
اما کامران متین استاد روابط بینالملل دانشگاه ساسکس بریتانیا در گفتگو با سعید جعفری، خبرنگار یورونیوز در خصوص چشم انداز وضعیت کردها در منطقه پس از حمله احتمالی ترکیه میگوید: «همه شواهد حاکی از آن است تصمیم ترامپ بدون مشورت با مشاوران عالی و فرماندهان نظامی آمریکا صورت گرفته چرا که بلافاصله پس از اعلام این تصمیم مخالفتهای گسترده از سوی شخصیتهای سیاسی هر دو حزب دموکرات و جمهوریخواه شنیده شد و حتی طرفداران سنتی آقای ترامپ هم از این تصمیم او انتقاد کردند. این انتقادات به حدی بود که رئيس جمهوری آمریکا روز سهشنبه در یک توییت دیگر کمی از اظهارات روز قبل خود عقبنشینی کرد و اظهار داشت که فقط از یک باریکه کوچک و تنها حدود ۵۰ سرباز آمریکایی را خارج کرده و خروج تمام سربازان آمریکایی در شمال سوریه در دستور کار کاخ سفید نیست. به نظر من اگر ترکیه در یکی دو روز آینده دست به حمله جدی نزند، ترامپ مجبور خواهد شد مانند دفعه قبل در راهبرد خود تجدید نظر کند.»
این متخصص مسائل کردها در ادامه گفتگو با یورونیوز با اشاره به وضعیت گروههای کرد در شمال سوریه اظهار داشت: «هرچند من مطمئن نیستم که ترکیه دست به حمله گسترده بزند و با توجه به حجم عظیم مخالفتها ممکن است آنکارا با یک حمله محدود به این ماجرا در مقطع فعلی پایان دهد اما باید احتمال دومی را هم در نظر گرفت و آن هم این است که اردوغان از وضعیت مغشوش کنونی استفاده کند و طرح قدیمی حمله همه جانبه خود را اجرایی نماید. اگر این اتفاق رخ دهد آنطور که نیروهای کرد میگویند آنها باید با دولت بشار اسد و روسیه همکاری کنند تا خلا ناشی از خروج نیروهای آمریکایی را در مقابل ترکیه پر کنند.»
این استاد دانشگاه ساسکس در باره احتمال استفاده ایران و روسیه از نفوذ خود بر ترکیه برای جلوگیری از این اقدام نظامی میگوید: «به نظر من نگاه ایران و روسیه تا اندازهای با دولت مرکزی سوریه در این ماجرا متفاوت است. چرا که تهران و مسکو علاقهمند هستند که نیروهای آمریکایی از سوریه خارج شوند و شاید این اتفاق تنها با فشار ترکیه حاصل شود. اما از سوی دیگر تجربه نشان داده ترکیه وقتی وارد جایی میشود دیگر به راحتی از آن خارح نمیشود و حضور ترکیه در سوریه میتواند مشکلات پسینی برای سوریه به همراه داشته باشد. چرا که آنکارا با حمایت از اپوزوسیون سنی در سوریه میتواند زمینه ناآٰرامی و ادامه جنگ داخلی در سوریه را فراهم کند.»
آقای متین در بخش دیگری از این گفتگو و در پاسخ به این سوال که چرا کردها در طول تاریخ هرگز نتوانستهاند متحد بینالمللی وفادارای پیدا کنند که در بزنگاهاهای مهم تاریخی یاورشان باشد گفت: «دلیل این موضوع را باید در جغرافیای خاص کردستان و تقسیم شدن بین کشورها و قرار گرفتن در منطقهای دانست که برای همه نیروهای عرصه جهانی حائز اهمیت است. ضمن اینکه بازیگران بینالملل نشان دادند علاقهای ندارند نقشه سیاسی حال حاضر خاورمیانه که در واقع بعد از جنگ جهانی اول ترسیم شده، تغییر کند. از سوی دیگر دولتهایی که با کردها مشکل دارند، عموما خواستههای سیاسی کردها را به تجزیه طلبی تعبیر میکنند و در واقع این باور را به افکار عمومی جهان نشان میدهند که کردها به دنبال تجزیه طلبی هستند. از سوی دیگر باید این نکته را هم در نظر داشت که رابطهای نامتوازن در این میان وجود دارد. در شرایطی که یک طرف ماجرا دولت ترکیهای قرار دارد که عضوی هم از ناتو است، چندان دور از ذهن نیست که آمریکا آنکارا را به گروههای کرد در سوریه ترجیح دهد. مشابه این اتفاق را در ماجرای رفراندوم استقلال کردستان عراق مشاهده کردیم که قدرتهای بینالمللی جانب دولت مرکزی عراق را گرفتند.»
این استاد روابط بینالملل همچنین خطر قدرت گرفتن دوباره داعش بعد از خروج آمریکا از شمال سوریه را جدی دانست و افزود: «مشابه این اتفاق بعد از سال ۲۰۱۱ در عراق رخ داد. جایی که آمریکاییها در ابتدا با افزایش تعداد نیروهای خود توانستند القاعده و نیروهای جهادی سنی را از سر راه بردارند اما بعد از خروج نیروهای آمریکایی از عراق، بقایای همان گروهها با استفاده از نارضایتی سنتی و ساختاری گروههای سنی، داعش را تشکیل دادند. بنابراین تا زمانی که این نارضایتی در منطقه وجود دارد احتمال بروز دوباره داعش هم وجود دارد و خروج آمریکا میتواند باعث تشدید این روند شود. از سوی دیگر در نظر داشته باشید که چیزی حدود ۱۲ تا ۶۰ هزار نفر (با در نظر گرفتن خانوادههایشان) از نیروهای داعش در کردستان سوریه اسیر هستند. اگر ترکیه به نیروهای کرد حمله کند، آزادی این افراد میتواند زمینه ساز شکلگیری یک هسته ارتش مسلط و قوی را در منطقه شود. برای همین بسیاری در آمریکا میگویند این ایده آقای ترامپ که مدعی است داعش شکست خورده و پایان یافته نادرست است و سیاست خروج آمریکا از سوریه میتواند به بروز مجدد داعش بینجامد.»
کامران متین در بخش پایانی گفتگوی اخصاصی با یورونیوز فارسی بر لزوم تغییر متحدین کردها تاکید کرد و افزود: «صرف نظر از اینکه ترکیه حمله کند یا خیر، منطقه فدرال دموکراتیک شمال سوریه که نیروهای کرد در آنجا هستند مجبورند در هم پیمانی خود با آمریکا و کشورهای غربی تجدید نظر کنند. چرا که این دومین بار است که آمریکا و کشورهای غربی به آنها پشت میکنند و تجربه عفرین نشان داده حملات ترکیه آن چنان ویران کننده و همراه با کشتار زیاد خواهد بود که میتواند نوعی پاکسازی قومی را به همراه داشته باشد. در نتیجه کردها نمیتوانند روی اتحاد با کشوری حساب کنند که رهبرش به صورت ناگهانی تصمیم میگیرد به حمایت خود پایان دهد و هر از چند گاهی با تصمیماتی که میگیرد پشت آنها را خالی میکند.»
متین در پایان با اشاره به وضعیت منطقه گفت: «من فکر میکنم اگر آمریکا نیروهایش را خارج کند، یک پیروزی دیپلماتیک و سیاسی بزرگ برای دولت سوریه و روسیه خواهد بود. چرا که کردها که نمیتوانند نیروهای آمریکایی را به زور خارج کنند اما اگر این وضعیت ادامه داشته باشد، آنها ناچار هستند با کسانی ارتباط داشته باشند که تعهد بیشتری برای هم پیمانان خود قائل شوند و طبیعتا در این شرایط اولین گزینه دولت مرکزی سوریه مطرح خواهد شد. هرچند دولت مرکزی سوریه و کردها تا کنون چندین دور مذاکره با یکدیگر داشتهاند و تاکنون به نتیجهای نرسیده اما حالا و با پیش آمدن وضعیت جدید ممکن است، روند گفتگوهای کردها و دولت مرکزی سوریه تسریع شود.»