«حضور ایالات متحده در اروپا فقط برای محافظت از اروپا نیست بلکه مسألهٔ حفظ قدرت آمریکا در ورای مرزهای اروپا مطرح است.»
با بحران ویروس کرونا، تهدید‌های سیاسی نظامی تازه‌ای پدید آمده‌اند. توازن قوا در جهان بیشتر به سمت شرق میل کرده است.
از سوی دیگر ایالات متحده به‌تازگی از خروج شمار بسیاری از سربازان خود از آلمان خبر داد. در میانهٔ تغییرات جهانی آیا سازمان پیمان آتلانتیک شمالی یا ناتو همچنان کارساز است؟
برای پاسخ دادن به این پرسش و پرسش‌های مشابه دربارهٔ تحولات اخیر یورونیوز با ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو گفتگویی ترتیب داده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.
خروج سربازان ایالات متحده از آلمان
یورونیوز: نخست با اخبار چند روز گذشته آغاز کنیم. دونالد ترامپ، تأیید کرد که ۹ هزار سرباز آمریکایی از آلمان خارج می‌شوند. فکر می‌کنم نخستین بار پنجم ژوئن بود که وال‌استریت ژورنال این خبر را اعلام کرد. شما کی از آن آگاه شدید؟
استولتنبرگ: من هفتهٔ گذشته در گفتگویی تلفنی با رئیس‌جمهور ترامپ دربارهٔ این مسأله صحبت کردم و گفتم که حضور نیروهای آمریکای شمالی، چه سربازان ایالات متحده و چه کانادا، نه تنها برای همهٔ ما در اروپا مهم است، بلکه برای خود آمریکای شمالی هم مهم است. بنابراین آنچه من می‌خواهم افزایش حضور نیروهای ایالات متحده در اروپا بوده است. این افزایش را اخیرا در لهستان شاهد بوده‌ایم امری که سبب شده میدانی نظامی در کشورهای پیرامون دریای بالتیک، دریای سیاه و دیگر مناطق ایجاد شود.
یورونیوز: آیا خیلی عجیب نیست که به‌جای اینکه از پیش به شما، یعنی دبیر کلّ ناتو، خبر بدهند یا حتی با شما مشورت کنند، ناگهان در روزنامه بخوانید که چنین کاهش نیروی شدیدی بناست شکل بگیرد. خیلی توهین‌آمیز نیست؟
استولتنبرگ: خب مسألهٔ حضور ایالات متحده در اروپا مسأله‌ای است که ما مدتهای مدید در ناتو درباره‌اش گفتگو کرده‌ایم، به‌خصوص با خود ایالات متحده به عنوان همپیمان اصلی ناتو. آنچه با این کارِ ایالات متحده روشن شده این است که هنوز هیچ تصمیم نهایی دربارهٔ چگونگی و زمان خروج این نیروها گرفته نشده است.
یورونیوز: اما این حرکت نشانی از اتحاد ندارد، بلکه جزئی از یک رَویه است. حتی گاه به نظر می‌رسد که رئیس جمهوری ایالات متحده می‌خواهد از ناتو خارج شود. فکر نمی‌کنید ریاست جمهوری دونالد ترامپ به اعتبار ناتو و البته به خود این پیمان صدمه زده؟
استولتنبرگ: پیام من این است که حضور ایالات متحده در اروپا فقط برای محافظت از اروپا نیست بلکه مسألهٔ حفظ قدرت آمریکا در ورای مرزهای اروپا مطرح است. می‌دانیم که بسیاری از عملیات نظامی این کشور در عراق، افغانستان و آفریقا از پایگاه‌های نظامی‌اش در اروپا هدایت می‌شوند. فرماندهی عملیاتی ایالات متحده در آفریقا در اشتوتگارت آلمان است. پس باز می‌گویم که باید در این‌باره گفتگو کنیم و آنچه مهم است حفظ حضور نظامی برجستهٔ آمریکای شمالی در اروپاست، هم برای اروپا و هم برای آمریکای شمالی.
رشد روزافزون چین و خطر نظامی و اقتصادی آن برای اروپا
یورونیوز: به مقدمهٔ بحث برگردیم شما دربارهٔ عوض شدن تهدید‌ها صحبت کردید. می‌دانیم که ناتو در اصل برای کنترل و مهار نفوذ شوروی سابق در اروپا تأسیس شد. آیا فکر نمی‌کنید که برای جهان غرب، چین امروز نسبت به روسیه، از بسیاری جهات تهدید نظامی قوی‌تری به‌شمار می‌رود؟
استولتنبرگ: ظهور چین اساسا توازن قدرت جهانی را تغییر داده است. چین به زودی بزرگترین اقتصاد جهان را خواهد داشت. چینی‌ها حالا دومین بودجهٔ دفاعی دنیا را دارند و این کشور دارد سرمایه‌گذاری عظیمی روی موشک‌های دوربرد خود می‌کند که می‌توانند به خاک همپیمانان ناتو در اروپا هم برسند، آنها همچنین در حال نوسازی تسلیحات هسته‌ای خود هستند. مسأله این نیست که ناتو باید به سمت دریای جنوبی چین برود، بلکه این واقعیت مطرح است که چین با سامانه‌های تسلیحاتی‌اش که می‌توانند به ما برسند، و افزایش حضور سایبری‌اش در قطب، در آفریقا و سرمایه‌گذاری عظیم در زیرساخت‌های اروپا دارد به ما نزدیک می‌شود و ناتو باید به اینها پاسخ بدهد. و بسیار مهم است که آمریکای شمالی و اروپا بتوانند در کنار هم بمانند چون ما در کنار هم، نیمی از قدرت اقتصادی و سیاسی جهانیم. پس با این اوصاف، ظهور چین، اهمیت حفظ پیوند میان آمریکای شمالی و اروپا را در دو سوی آتلانتیک بیشتر می‌کند.
یورونیوز: می‌گویید به سراغ دریای جنوبی چین نمی‌روید. اما چرا که نه؟ چنانکه گفتید ناتو در بخش‌هایی از آفریقا و افغانستان حضور دارد. چرا نباید پیشتر رفت، و مثلا اگر دریای جنوبی چین گزینهٔ مناسبی است چرا نتوان قدرت ناتو را در شرق آسیا گسترش داد؟
استولتنبرگ: چون ناتو یک پیمان منطقه‌ای است، مسئولیت ما حفظ محدوده‌ای است که آن را ناحیهٔ آتلانتیک شمالی می‌نامیم، یعنی اروپا و آمریکای شمالی. اما نیاز به رویکردی جهانی داریم و باید کاملا پیامدهای ظهور چین را نیز درک کنیم. البته برخی از همپیمانان ناتو در دریای جنوبی چین فعالیت دارند یعنی ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه. کشورهای اقیانوس آرام آنجا هستند و بنابراین همپیمانانی هم آنجا فعالیت می‌کنند. به باور من خوب است که این حضورها زیر چتر ناتو نیست. ما باید حضورمان را در اروپا تقویت کنیم تا بتوانیم به‌شکلی هماهنگ به این تهدید‌ها پاسخ بدهیم.
همه‌گیری کرونا و تقویت خطر تسلیحات زیست‌شناختی
یورونیوز: اکنون بیماری همه‌گیر ویروس کرونا تلفات جانی بسیاری به جا گذاشته و قطعا خسارات اقتصادی زیادی هم در جهان به‌بار آورده است. این نکته یادآور آن است که چیزی نظیر ویروس کرونا می‌تواند یک سلاح بالقوه باشد، نظیر تسلیحات زیست‌شناختی.
استولتنبرگ: پیش از هرچیز باید گفت هیچ مدرکی که نشان دهد ویروس کرونا ساخت بشر بوده وجود ندارد. اما درست است که این بیماریِ همه‌گیر یادآور خطر تسلیحات زیست‌شناختی است و ما همزمان که داریم توان نظامی خود را نوسازی می‌کنیم روی قابلیت‌های مقابله با حملات شیمیایی و زیست‌شناختی هم سرمایه‌گذاری می‌کنیم. رزمایش‌ها و تمرینات‌مان را افزایش داده‌ایم و تلاش داریم تا برای رویارویی با این گونه بحران‌ها و جنگ‌افزارها آماده باشیم.
یورونیوز: و در نهایت، آیا وقت آن نرسیده که ناتو کنار برود و اتحادیهٔ اروپا با ارتش و توان نظامی خودش پا پیش بگذارد تا با این تهدید‌ها مقابله کند؟
ساستولتنبرگ: من از تلاش‌های اتحادیهٔ اروپا برای دفاع استقبال می‌کنم. اما اینها جای ناتو را نمی‌گیرد. به یاد داشته باشیم که ۸۰ درصد هزینه‌های دفاعی ناتو را متحدان غیراروپایی می‌پردازند. البته از تلاش اروپا برای دفاع از خود استقبال می‌کنیم اما می‌دانیم که بیش از ۶۰ درصد جمعیت کشورهای عضو ناتو در اروپا زندگی نمی‌کنند. البته که اتحادیه اروپا نمی‌تواند جای ناتو را پر کند اما این دو می‌توانند مکمل هم باشند و ما از تلاش‌های بیشتر اروپا در زمینهٔ دفاع استقبال می‌کنیم.