شعرخوانی اردوغان در مراسم رژه پیروزی جمهوری آذربایجان روابط تهران و آنکارا را، دست‌ک مبرای مدت کوتاهی، دچار تنش کرد. تاثیر این تنش بر روابط دو کشور و فرای آن مخالفان حکومت ایران که ساکن ترکیه‌اند چه خواهد بود؟ گزارش اختصاصی یورونیوز را بخوانید.
آگهیقرهباغ، سرزمینی کوهستانی و تاریخی میان مرزهای دو کشور ارمنستان و آذربایجان که ارامنه آن را آرتساخ می‌خوانند.
دست‌کم از سه دهه پیش به این سو دو کشور بر سر مالکیت آن اختلاف دارند که حاصل آن تا امروز سه جنگ و بیش از سی هزار کشته از طرفین بوده است. عمده اختلاف اعلام شده بر سر این است که سازمان ملل متحد با صدور قطعنامه‌هایی آن منطقه را جزء خاک آذربایجان شناخته، اما ارامنه می‌گویند که از دیرباز اکثریت ساکنان این منطقه ارمنی‌اند.
یک گروه میانجی بین‌المللی به نام مینسک متشکل از کشورهای اروپایی و روسیه هم کاری از پیش نبردند تا این که در سال جاری میلادی آذربایجان با حمایت ترکیه به این منطقه حمله کرد و موفق شد کنترل بخش‌های مهمی را از اختیار دولت خودمختار خارج کند. موضوع مورد نظر متن پیش رو از یازدهم دسامبر جاری شروع شد که در جشن پیروزی جنگ قره‌باغ در شهر باکو رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه که میهمان الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان بود، شعری آذری به نام آراز، به فارسی ارس، خواند که کارشناسان می‌گویند یکی از خوانش‌های آن به سودای جدایی طلبی آذربایجان ایران اشاره دارد. تا جایی که کار به واکنش توئیتری جواد ظریف و ادامه واکنش‌های تند در ایران و احضار سفیر ترکیه در تهران کشید و البته ترکیه نیز که واکنش کشور «دوست» را غیر دیپلماتیک و توهین‌‌آمیز تلقی کرده بود سفیر ایران را احضار کرد، اما پس از گفت‌وگوی تلفنی مولود چاوش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه با همتای ایرانی‌اش که در جریان آن گفته بود آقای اردوغان هرگز از حساسیت‌های تاریخی یاد شده اطلاعی نداشته و صرفأ یک شعر آذری که پیش‌تر همه جا منتشر شده را بازخوانی کرده و خصوصأ در پی دستگیری یک گروه مافیایی ترور و آدم‌ربایی «وابسته به جمهوری اسلامی» در استانبول، واکنش مقامات ایران هم ملایم شد، اما بخشی از ایرانیان و همچنین دست‌کم یک نماینده اپوزیسیون در مجلس ترکیه قانع نشدند و این شعرخوانی را با برنامه‌ریزی قبلی خواندند. به همین منظور یورونیوز فارسی مواضع دو سوی بحران، دامنه امتداد آن و تأثیر بازیگران خارجی بر آن را در معرض داوری مخاطبان قرار می‌دهد.
«نزدیکی آنکارا-باکو و پیروزی در جنگ قره‌باغ عده‌ای را در داخل و خارج ناراحت کرده»
حقی اویغور، ترک تبار و شهروند ترکیه است، در ایران تحصیل کرده و تارنمای مرکز تحقیقات ایران در آنکارا را اداره می‌کند که مواضعی نزدیک به دولت این کشور دارد، او می‌گوید: «دقیقأ اعلام نشده که متن سخنرانی مذکور و شعر آراز را چه کسی انتخاب کرده، اما تمام شواهد و دوستی میان دو کشور نشان می‌دهد که عمدی در کار نبوده. ضمن این که توجه داشته باشید صدای اعتراضی که در ترکیه بلند شده و ویدئو آن در شبکه‌های اجتماعی با زیرنویس فارسی منتشر شده از سوی نماینده زن ه. د. پ. حزب کارگران کردستان منتخب شهر آدانا در پارلمان ترکیه است. حزبی که دولت ترکیه، اتحادیه اروپا، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا شاخه نظامی آن موسوم به پ. ک. ک. را تروریستی می‌دانند و نمایندگان شاخه سیاسی آن در پارلمان نیز فارغ از محتوای رخدادها همواره به همه مواضع دولت حمله می‌کنند. در واقع نزدیکی آنکارا و باکو و پیروزی در قره‌باغ عده‌ای را در داخل و خارج ناراحت کرده که اعتراض این خانم انعکاس بخش داخلی آن است.»
آقای اویغور در این مورد با افراد مطلع صحبت کرده که آن‌ها نیز با اشاره به علاقه آقای اردوغان به شعر و حتی علاقه‌اش به زبان فارسی بر این باور بوده‌اند که احتمالأ نویسندگان متن سخنرانی به تناسب مراسم، شعری آذری انتخاب کرده‌اند که فکر می‌کردند مورد علاقه و احترام مردم آذربایجان است.
«جمهوری اسلامی به دستور مسکو از آذربایجان حمایت کرد»
شاهین نژاد، پژوهشگر تاریخ ایران در ایالت تگزاس که یک مرکز ایران‌گرایی به نام نوزایی ایرانی را اداره می‌کند، با رد تصادفی بودن بازخوانی شعر ارس و با تأکید بر این که روز برگزاری این جشن و سخنرانی ۲۱ آذر روز نجات آذربایجان است، باور خود را این گونه توضیح می‌دهد: «فارغ از این که حقوق بین‌الملل درباره قره‌باغ چه می‌گوید، ۲۷ سال پیش در جریان جنگ اول قره‌باغ که با ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی همزمان بود، جمهوری اسلامی از ارمنستان حمایت کرد، اما این بار از علی اکبر ولایتی مشاور رهبر در سیاست خارجی تا امامان جمعه که نماینده خامنه‌ای‌اند از پیوستن قره‌باغ به سرزمین اسلام اظهار خوشحالی کردند. دلیل چرخش سیاست حکومت این است که جمهوری اسلامی در پی نارضایتی مردم و تحریم‌های بین‌المللی ضعیف و بیش از پیش به روسیه و چین وابسته شده است. در واقع اشاره مسکو به تهران بود که دخالت نکن. آقای اردوغان هم که در یک هماهنگی نانوشته با اروپا و روسیه از آذربایجان پشتیبانی کرده بود، به این ضعف جمهوری اسلامی آگاه بود و محک زد ببیند واکنش چیست. ایشان کاملأ می‌دانست که این سخنرانی مهم و زیر ذره‌بین خواهد بود. ضمن این که سیاست‌های دولت ترکیه در آسیای میانه نیز در همین راستا است.»
در تأیید این نکته آقای نژاد که جمهوری اسلامی در شرایط ضعف قرار دارد، همچنین می‌توان به اعتراض نماینده تبریز در مجلس شورای اسلامی اشاره کرد که «بی تدبیری دولت روحانی» را باعث بسته شدن اندک مسیرهای تنفس اقتصادی کشور نظیر ترکیه دانست، اویغور با یادآوری این که در سال‌های تحریم بین‌المللی که کشورها به ایران کالا و خدمات نمی‌دهند ترکیه از همه لحاظ در جهت ارسال کالا و فراهم کردن تسهیلات بانکی به ایران کمک می‌کند، اضافه کرد: «به همین دلیل ترکیه از شکل واکنش ایران شوکه شد. در حالی که دو کشور کانال‌های ارتباطی متعددی دارند. البته من فکر می‌کنم متن تند و اهانت آمیز توئیت جواد ظریف خطاب به رئیس جمهور ترکیه به این دلیل بود که در چشم مردم ایران خود را ناسیونالیست نشان دهد، اما مواضع دیگر مسئولان ایران و خصوصأ کاریکاتورهایی که در روزنامه‌های تهران چاپ شد بی ادبانه و غیر قابل دفاع بود.»
«توئیت ظریف خطاب به اردوغان مصرف داخلی داشت»
نژاد قبول دارد که توئیت جواد ظریف صرفأ برای مصرف داخلی بوده، اما اصل واکنش مقامات جمهوری اسلامی را از سر ناچاری می‌داند «واکنش تند مردم ایران نشان که این کشور صاحب دارد و اتفاقأ بیش‌تر این صدای اعتراض هم از استان‌های آذربایجان شرقی و غربی بلند شد و در دنباله‌ی پاسخ تند مردم، مسئولان حکومت هم زیر فشار افکار عمومی ناچار به واکنش شدند.»
اویغور ضمن به جا خواندن نگرانی حکومت ایران در مورد اقوام، به شرایط داخلی نابسامان کشور اشاره می‌کند «ترک زبانان ایران هزاران سال در آن منطقه سکونت دارند و از تاریخ سلاجقه و خوارزمشاهیان و صفویان که بگذریم، حتی در دو انقلاب مشروطه و اسلامی هم ترک‌های ایران نقش مهمی ایفا کرده‌اند، اما الان می‌بینیم که آن‌هذا نیز ناراضی‌اند و احساس می‌کنند در حق‌شان تبعیض صورت می‌گیرد که باید دلایل و ریشه‌های آن بررسی شود. البته دخالت خارجی هم بی تأثیر نیست، منتها اگر منصفانه نگاه کنیم این دخالت از سوی ترکیه نیست، بلکه بیش‌تر آمریکا و اسرائیل به کمک ابزار رسانه‌ای حساسیت‌های اقوام را تحریک می‌کنند.»
«تبعیض قومی در ایران وجود ندارد»
نژاد با رد وجود تبعیض قومی در ایران، جمهوری اسلامی می گوید که به آذری‌ها امروز «مهم‌ترین پست‌های حکومت را در اختیار دارند». او با اشاره به بالا رفتن پرچم ترکیه به دست هم‌وطنان ایرانی در ورزشگاه تراکتورسازی تبریز می‌گوید: «میان ۵۰ هزار تماشاگر ورزشگاه تعدادی پرچم ترکیه بالا رفته که عکس و فیلم آن منتشر و پروپاگاندا شده. گزارش همین بزرگ‌نمایی‌ها آقای اردوغان را به اشتباه انداخته. ضمنأ از سال‌ها پیش باشگاه تراکتور سازی به دست سپاه پاسداران اداره می‌شود و امروز هم صاحب آن زنوسی یک سردار سپاه است و حتی پسوند سازی که واژه فارسی است را از روی اسم این باشگاه فوتبال برداشته‌اند. در واقع سپاه عامدانه و برای سرکوب ملی‌گرایان ایرانی به پان‌ترکیسم در آذربایجان دامن می‌زند تا لولو سر خرمن درست کند و مردم را فریب دهد که اگر ما نباشیم ایران تجزیه خواهد شد، این یک دروغ است، اقوام ایرانی هزاران سال در کنار هم زیسته‌اند.»
«اردوغان با کسی رودربایستی ندارد»
اویغور با تأکید بر این نکته که اردوغان پیش‌تر و در جریان درگیری لفظی با رهبران روسیه و فرانسه و آمریکا و حتی با انتقاد تند و مستقیم از علی خامنه‌ای نشان داده که اهل پنهان‌کاری نیست و با کسی رودربایستی ندارد، در پاسخ به پرسش یورونیوز که آیا این تیرگی رابطه دو کشور قابل ترمیم است، می‌گوید: «لحن مقامات ایران نرم شد و حسن روحانی گفت فکر نمی‌کنم آقای اردوغان چنین منظوری داشته، یا جواد ظریف در مورد تحریم صنایع دفاعی ترکیه با دولت و مردم ترکیه ابراز هم‌دردی کرد، یا با از سر گیری پروازهای ایران‌ایر به آنکارا علامت مثبت فرستادند؛ اما فارغ از همه این‌ها پیوندهای فرهنگی دو کشور به حدی عمیق است و سابقه دراز تاریخی دارد که با ناشی‌گری و موضع اشتباه چند سیاست‌مدار به هم خوردنی و قطع شدنی نیست. هر چند این بار شوکی به ترکیه وارد شد که می‌تواند موجب بی اعتمادی شود. من در تازه‌ترین مقاله‌ام که در بخش فارسی تارنمای تی آر تی منتشر شده توضیح داده‌ام که حتی اگر سیاست‌مداران ناشیانه به روابط دو کشور ضربه بزنند این ضربه پایدار نخواهد بود.»
«کمک‌های ترکیه خدمت به جمهوری اسلامی بوده و نه مردم ایران»
اویغور از «کمک‌های بی دریغ ترکیه» به ایران در طول ۱۰ سال اخیر سخن می‌گوید و برای همین به بهانه یک شعرخوانی دولت ترکیه را سزاوار تندی و اهانت نمی‌داند، اما نژاد این کمک‌ها را خدمات به جمهوری اسلامی می‌خواند که «سیاست‌های غلط حاکمانش» باعث بروز این شرایط شده و در قبال آن «تمامیت ارضی، وحدت ملی و منافع ملی ایران را به خطر انداخته» و در منطقه «دست بالا» را به ترکیه داده است. او می‌گوید: «توجه داشته باشید که در ۴ دهه گذشته از فلاکتی که جمهوری اسلامی برای مردم ایران به بار آورده ترکیه سود برده. هر ساله میلیون‌ها ایرانی به دلیل نداشتن حداقل آزادی‌های فردی و اجتماعی به عنوان توریست به ترکیه سفر می‌کنند و بسیاری از ایرانی‌ها برای کسب شهروندی ترکیه چند صد هزار دفار می‌پردازند، اقدامی که ۴ دهه پیش تصور آن هم ممکن نبود. بنابراین از قطع این روابط ترکیه بیش‌تر ضرر می‌کند.»
«رضا شاه و آتاتورک الگوی رابطه سالم و مقتدرانه دو کشورند»
او از مخاطبان می‌خواهد برای اطلاع از کوشش بیگانگان در مورد آذربایجان اسنادی را که ویکی لیکس ابتدای سال ۲۰۱۹ میلادی روی تارنمای خود قرار داده به دقت مطالعه کنند و با اشاره به این که این روزها تمرکز حوزه مطالعاتی‌اش روی تاجیکستان و آسیای میانه است، از «تلاش واضح ترکیه برای رواج پان‌ترک‌ایسم و اسلام‌گرایی» در این مناطق می‌گوید. شاهین نژاد همچنین در پاسخ به این پرسش یورونیوز که شما ملی‌گرا و مخالف جهانی شدنید، چرا این حق را برای کشورهای دیگر قائل نیستید؟ می‌گوید: «در چهارچوب حاکمیت ملی برای هر کشوری این حق را قائلم که هویت ملی را حفظ کند و فرهنگ ملی را گسترش دهد. به نمونه رضا شاه نگاه کنید یک ملی‌گرای شش دانگ بود، همچنین آتاترک که به راستی پدر ترکیه بود، هر دو میهن پرست و ملی‌گرا بودند و با یکدیگر نیز بهترین روابط دوستانه را داشتند. امروز هم دعوای اصلی میان ملی‌گرایان کشورها نیست. دعوا میان ملی‌گرایان و گلوبالیست‌ها است. برای همین وقتی نتیجه انتخابات آمریکا مناقشه برانگیز می‌شود، کشورهایی مثل لهستان، استونی، اتریش، برزیل و حتی مکزیک و روسیه -که رهبران ملی‌گرا دارند- به جو بایدن تبریک نمی‌گویند و منتظر می‌مانند که شاید دونالد ترامپ ماندگار شود. بنابراین دعوای ملت‌ها نیست، دعوا بر سر دو شیوه اداره است.»
«کسی به صرف مخالفت با جمهوری اسلامی در ترکیه کشته یا ربوده نشده»
از صد و اندی سال پیش که تعدادی از مشروطه‌خواهان ایرانی به استانبول پناه برده و در آن جا روزنامه چاپ و منتشر می‌کردند تا امروز بخشی از روابط عمیق فرهنگی میان دو کشور را مخالفان ایرانی حکومت وقت شکل داده‌اند، اما دست‌کم از دو دهه پیش به این سو تعدادی از مخالفان حکومت ایران در ترکیه ناپدید یا به طرز مشکوکی کشته شده‌اند. از این جمله می‌توان به مرگ مشکوک جمال حسینی، مدیر تارنمای حقوق بشری هرانا در آنکارا، ترور سعید کریمیان، مدیر تلویزیون جم و مسعود مولوی، مدیر کانال تلگرامی جعبه سیاه، ربودن حبیب اسیود، مخالف عرب ایرانی و قتل ارسلان رضایی، مدیر کانال خرافات‌کده اشاره کرد. اتفاقی که ترکیه را اگر نه ناامن که برای مخالفان ایرانی نامطمئن کرد. منتها بعد از بحران اخیر میت -سازمان اطلاعات ملی ترکیه- اعلام کرد که یک مافیای مواد مخدر به سرکردگی ناجی شریفی زیندشتی را شناسایی و دستگیر کرده است و از جمله تصاویر دوربین‌های مداربسته که نشان می‌دهد حبیب اسیود در استانبول ربوده و به ایران برده شده است در اختیار شبکه خبری اسکای نیوز قرار گرفت.
در همین رابطه اویغور می‌گوید: «به نظرم این دستگیری‌ها به بحران اخیر ربطی ندارد، زیرا این اقدامات یک روزه ممکن نیست و حتمأ ماه‌ها کار فنی و تحقیقاتی برای جمع‌آوری اطلاعات و نحوه کارشان انجام شده تا الان به مرحله دستگیری رسیده. ضمن این که اسم زیندشتی از سال‌ها پیش در مطبوعات ترکیه مطرح شده که گویا دختر و دامادش را هم کشته بود. البته فیلم ربودن مخالف عرب ایرانی که از اسکای نیوز پخش شد ممکن است علامتی از جانب دولت ترکیه به جمهوری اسلامی باشد که بگوید ما می‌دانیم شما چه کارهایی انجام می‌دهید. زیندشتی که ترک‌ها هم به دنبالش بودند، اما باید منتظر ماند و دید اگر در هفته‌های آینده گروه‌های دیگر وابسته به جمهوری اسلامی هم دستگیر شوند مشخص می‌شود که این روند ادامه پیدا خواهد کرد.»
«ترکیه قبول نمی‌کند جمهوری اسلامی در این کشور مخالفانش را ترور کند یا برباید و آبروی ترکیه را بر باد دهد»
به عقیده اویغور «وقتی سالانه میلیون‌ها ایرانی به ترکیه می‌آیند و هزاران ایرانی قانونی و غیر قانونی در این کشور زندگی می‌کنند، کنترل امنیت همه این‌ها برای ترکیه غیرممکن است» مگر آن‌ها که به عنوان پناهجو یا مقیم قانونی ثبت شده‌اند «من دوستان ایرانی فراوانی در ترکیه دارم که بسیاری‌شان هم مخالف جمهوری اسلامی‌اند، ولی تا جایی که دیده‌ام افرادی که ربوده یا کشته می‌شوند -دست‌کم از نظر حکومت ایران- فعالیت عملی ضد امنیتی انجام داده‌اند و صرفأ مخالف نیستند. البته توجه داشته باشید که جمهوری اسلامی در رومانی، فرانسه، هلند، آلمان و بسیاری از کشورها سابقه ترور مخالفان خود را دارد.»
او با رد همکاری دولت ترکیه در این زمینه می‌گوید: «نهایت همکاری دولت ترکیه با حکومت ایران در این زمینه این است که مثل روال معمول همه کشورها زندانی مبادله کند، اگر نه ترکیه سر ماجرای قتل خاشقچی -با این که با عربستان روابط خوبی داشت- نشان داد که بر سر این مسائل شوخی ندارد و اجازه نمی‌دهد جمهوری اسلامی یا هر دولتی در ترکیه ترور انجام دهد و آبروی ترکیه و دولتش را بر باد دهد.»
«گاهی کوشندگان سیاسی و حتی مهره‌های مهمی چون بختیار وجه‌المصالحه سازمان‌های امنیتی قرار می‌گیرند»
نژاد اما در بسیاری از ترورها و آدم‌ربایی‌ها از شهریار شفیق و ارتشبد اویسی در پاریس تا فرود فولادوند در ترکیه دست‌های جمهوری اسلامی را تنها نمی‌بیند: «بسیار خام اندیشی است که فکر کنیم حکومت ایران به طور مستقل در کشورهای دیگر ترور و آدم‌ربایی می‌کند و آب از آب تکان نمی‌خورد. متأسفانه گاهی کوشندگان سیاسی و حتی مهره‌های مهمی چون شاپور بختیار وجه‌المصالحه زد و بندهای میان سازمان‌های امنیتی کشورها قرار می‌گیرند. در مورد دستگیری باند زیندشتی هم این‌ها در واقع مشتی اراذل و اوباش را دستگیر کرده‌اند که به قول آمریکایی‌ها درتی جابز (کار کثیف) را انجام می‌دهند. در واقع آقای اردوغان نخواسته تا آخر خط برود و دستگیری این‌ها هشداری به جمهوری اسلامی است که دستت زیر ساطور ما است و می‌توانیم پرونده‌های مهمی از جنایاتت را افشا کنیم.»
آگهی«جمهوری اسلامی به دنبال حذف فیزیکی همه مخالفان خود نیست»
او با احتمال شخصی بودن بعضی ترورها -مثل ترور سعید کریمیان- که در آن ممکن است «فرد یا یکی از مقامات بانفوذ جمهوری اسلامی مشکل شخصی داشته باشد یا سند یا آتویی از او داشته باشد» درباره امنیت در ترکیه می‌گوید: «هیچ مخالف ایرانی در ترکیه امنیت ندارد، اگر جمهوری اسلامی به دنبال حذف فیزیکی او باشد، اما حکومت ایران هم به دنبال حذف فیریکی همه مخالفان که نیست.»
شاید مهم‌تر از خواست مسئولان دو کشور آن چه می‌تواند این بحران را وارد مرحله جدید و برگشت ناپذیر کند، واقعیت‌های پیش روی ترکیه است. در زمینه داخلی دولت رجب طیب اردوغان برای پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۳ نیازمند شروع روند بهبود اقتصادی در کشور است. در زمینه خارجی هفته گذشته با فشار کنگره آمریکا دولت ترامپ صنعت دفاعی ترکیه را تحریم کرد و به همین دلیل ترک‌ها به جو بایدن به عنوان یک فرصت نگاه می‌کنند که بایدن هم از ترکیه خواسته‌هایی خواهد داشت، از جمله این که امی ایالون، رئیس سابق موساد می‌گوید ما به یک اتحاد منطقه‌ای سنی به رهبری ترکیه در برابر ایران شیعی نیاز داریم، همزمان رابطه ترکیه با عربستان سعودی که بعد از قتل جمال خاشقچی روزنامه‌نگار در کنسولگری عربستان در استانبول تیره شده بود، در حال ترمیم شدن است و در جریان اجلاس جی ۲۰ -بیست قدرت اقتصادی جهان- که در ریاض برگزار شد، رئیس جمهوری ترکیه در تماس تلفنی با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی او را «برادر عزیزم» و «خادم حرمین شریفین» خطاب کرد، به نظر می‌آید این وضعیت جدید می‌تواند فاصله تهران و آنکارا را افزایش دهد؛ حقی اویغور ترکیه را هم مثل دیگر کشورهای منطقه و جهان در حال آماده شدن و هماهنگی با سیاست‌های جو بایدن می‌بیند «همان طور که حسن روحانی این روزها بعد از هر جلسه کابینه درباره برجام و بایدن صحبت می‌کند. البته ترکیه پیش از این هم بر سر قبرس از سوی آمریکا تحریم شده بود، اما بله الان اوضاع اقتصادی ترکیه خوب نیست و ادامه شرایط فعلی مشکل‌ساز خواهد شد. ترکیه گام‌هایی برمی‌دارد تا سوء تفاهماتش با آمریکا و از جمله مناقشه بر سر دفاع موشکی اس ۴۰۰ و جنگنده‌های اف ۳۵ را حل کند، اما بعید می‌دانم به اتحادی با اسرائیل و عربستان سعودی علیه ایران بپیوندد، زیرا نمونه عراق و سوریه پیش روی این کشور قرار دارد و اگر وضعیت ایران هم بی ثبات شود مانند دو نمونه قبلی ضرر آن متوجه ترکیه خواهد شد و به جای سرمایه و توریست ایرانی، آوارگان ایرانی روانه ترکیه خواهند شد. البته ممکن است روابط دو کشور کمی تیره شود، اما هرگز به تیرگی روابط عربستان سعودی و اسرائیل و امارات متحده عربی با ایران نخواهد شد.»
او اقتصاد امروز را پدیده یک‌پارچه جهانی می‌داند که «مخصوصأ برای ترکیه بسیار اهمیت دارد» زیرا این کشور از طریق تجارت آزاد کسب درآمد می‌کند. وی می‌گوید: «میزان تجارت مستقیم ترکیه با آمریکا خیلی بالا نیست، اما بهبود روابط آنکارا-واشنگتن بسیار مهم است، زیرا بزرگ‌ترین شریک تجاری ما یعنی اتحادیه اروپا و بریتانیا دنباله‌رو سیاست خارجی آمریکا هستند. مشکل اصلی ترکیه و آمریکا هم بر سر سوریه و گروه‌های مسلح کرد -که ترکیه آن‌ها را تروریست می‌داند- بود که البته امروز دیگر شرایط سوریه هم تغییر کرده و این کشور به مراحل پایانی جنگ داخلی‌اش نزدیک می‌شود و بنابراین مشکل ترکیه با آمریکا قابل حل و فصل است.»
«ترکیه اسرائیل را رقیب خود می‌بیند و نه عدم خود»
البته شاهین نژاد مشکلات پیش روی ترکیه را در سطوح متفاوتی ارزیابی می‌کند: «در زمینه داخلی ترکیه با رویارویی اسلام‌گرایان و ترک‌های لائیک مواجه است. در طول دو دهه گذشته که اسلام‌گرایان پیروز انتخابات شده‌اند کشور را با شیب ملایم اسلامی کرده‌اند. امروز همه همسران اعضای کابینه آقای اردوغان حجاب اسلامی دارند، اتفاقی که در تاریخ صد سال اخیر ترکیه بی مانند است. رابطه ترکیه مثل چین و بسیاری از کشورهای دیگر با آمریکا بر سر سیاست ترامپ برای بازگرداندن صنایع به داخل خاک آمریکا به هم خورد. بر این اساس ترامپ خرید فولاد و آهن از ترکیه را ممنوع کرد که برای صنایع و کارخانجات آمریکا تا حد زیادی هم سیاست مفید و موفقی بود. اگر بایدن بیاید و سیاست اوباما را در پیش بگیرد رابطه دو کشور دوباره احیاء خواهد شد. به یاد بیاوریم که در جریان کودتای نافرجام ۱۵ جولای اوباما تمام قد پشت اردوغان ایستاد و آمریکا ارتش ترکیه را تشویق کرد تا در حمایت از رئیس جمهور وارد عمل شود.»
او با توجه به این نکته که ساختار تجاری کشور ترکیه ایجاب می‌کند با همه کشورها رابطه خوبی داشته باشد، ترکیه را در مسیر نزدیکی به اسرائیل و دوری از جمهوری اسلامی می‌بیند، زیرا ترکیه، اسرائیل را رقیب خود می‌بیند و نه دشمن خود و با آن کشور مشکل ماهوی ندارد. همچنین در مورد سود و زیان این وضعیت جدید برای مردم ایران می‌گوید «ایران مشکلات عدیده و پیچیده‌ای دارد که از سویی جز با تغییر این حکومت رفع نخواهد شد، از سوی دیگر دموکرات‌ها در زمینه تقویت جریان‌های قومی و مذهبی خاورمیانه کارنامه تیره‌ای دارند (در لیبی و سوریه، ایجاد داعش، کش دادن جنگ افغانستان و...) که اگر جو بایدن این سیاست را در مورد ایران هم در پیش بگیرد، نگران کننده خواهد بود.»
آگهی