حزب کمونیست چین با طراحی الگویی تازه برای مهار شرکتهای خصوصی و کارآفرینان، در حال توسعه شکل جدیدی از سرمایهداری دولتی است. اما این رویکرد چه تبعاتی میتواند برای نظام سیاسی و اقتصاد این کشور داشته باشد؟
حزب کمونیست چین با طراحی الگویی تازه برای مهار شرکتهای خصوصی و کارآفرینان، در حال توسعه شکل جدیدی از سرمایهداری دولتی است. اما این رویکرد چه تبعاتی میتواند برای نظام سیاسی و اقتصاد این کشور داشته باشد؟
صندوق سرمایه گذاری اینترنت چین(CIIF) ظاهر جذابی برای سرمایهگذاران جهانی دارد:
این شرکت مالک بخشی از شرکت «بایتدنس» یعنی شرکت مادر گروه رسانههای اجتماعی تیک تاک(TikTok) همچنین «ویبو»، بستر آنلاینی شبیه توییتر است.
این صندوق همچنین سهام سنستایم(SenseTime) یکی از پیشرفتهترین گروههای هوش مصنوعی چین(AI) و سهام کوایشو(Kuaishou) یک سرویس محبوب پخش ویدیوهای کوتاه چینی را نیز در اختیار دارد.
اما صندوق سرمایه گذاری اینترنت چین با دارا بودن تنها ۱ درصد سهام بایتدنس و ویبو اختیار تعیین سه عضو هیات مدیره این شرکتها را دارد. این صندوق که تنها پنج سال از تاسیس آن میگذرد، متعلق به اداره فضای سایبری چین (CAC) است که یک ناظر قدرتمند در حوزه اینترنت و فضای مجازی این کشور است.
موج سرمایهگذاری جدید دولت چین همانند تاسیس صندوق سرمایه گذاری اینترنت چین نشانه شکل جدیدی از سرمایهداری دولتی در چین است که تحت حمایت شی جین پینگ، رئیس جمهوری این کشور در تلاش برای کنترل بخش فناوریهای مدرن، بخش خصوصی و کارآفرینان چینی است.
بر اساس نتایج بررسی محققان دانشگاه شینگهوا و مدرسه عالی بازرگانی شیکاگو بوث، سهم شرکتهای خصوصی با سرمایهگذاران متصل به دولت از ۱۴.۱ درصد کل سرمایه ثبت شده در چین در سال ۲۰۰۰ میلادی به ۳۳.۵ درصد در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است. همچنین در حالی که تعداد سرمایهگذاران تحت کنترل دولت تغییر چندانی نکرده است، هر یک از آنها تجارت و همکاری خود را با شرکتهای خصوصی افزایش دادهاند.
در نتیجه، چشمانداز تجاری کنونی چین را میتوان بهعنوان مجموعهای در حال گسترش از تجارت دولتی-خصوصی توصیف کرد. چنان که در سال ۲۰۱۹ میلادی بیش از ۱۳۰ هزار شرکت خصوصی و کارآفرین چینی سرمایه گذاری مشترکی با شرکتهای دولتی داشتهاند که این رقم در سال ۲۰۰۰ تنها ۴۵ هزار گزارش شده است.
ظهور شرکتهای خصوصی که دولت از سال ۲۰۰۰ در آنها سرمایهگذاری کرده، تقریبا عامل اصلی افزایش سرمایهگذاریهای جدید در چین بوده است. طبق دادههای شرکت تحقیقاتی دیالوژیک، سرمایهگذاریهای عمومی در شرکتهای بخش خصوصی از ۹.۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ میلادی به ۱۲۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است.
این بدان معنی است که رشد تجارت و فعالیت کسب و کارها در چین به طور روزافزونی با دولت مرتبط شده و به آن گره خورده است. همچنین تمرکز اصلی دولت در سالهای اخیر بیشتر بر جذب شرکتهای خصوصی فعال در عرضه فناوریهای جدید متمرکز شده و با تغییر قوانین تلاش شده تا کارآفرینهای این بخش بیش از پیش تحت نظارت و کنترل دولت قرار گیرند.
به توییتر یورونیوز فارسی بپیوندید
بنابراین، گسترش مستقیم سلطه دولت بر شرکتهای خصوصی، بیشتر از جذب منافع مالی به عنوان مکانیزمی برای کنترل آنها در حال ظهور است. «سهام طلایی» دولت چین در شرکتها به عنوان ابزاری برای سرمایهگذاری کوچک ولی همراه با ایجاد حق کنترل بالا در هیات مدیره شرکتها در حال ایفای نقش جدی است؛ چنان که در شرکتهای ویبو (Weibo) و بایتدنس (ByteDance) این رهیافت کاملا علنی شده است.
در واقع برقراری ارتباطات پرسود بین شرکتهای دولتی و خصوصی نیازمند ایجاد ارتباطات غیررسمی با رهبران رده بالاتر حزب کمونیست است و همین امر راه تحمیل ارزشهای حزب را بر نحوه مدیریت شرکتهای خصوصی باز کرده است؛ رخدادی که البته خطر گسترش فساد در میان سران حزب را نیز افزایش داده است.
دیگر اینکه توسعه سرمایهگذاری دولتی در چین هزینه تصمیمگیریهای اشتباه سیاسی را نیز برای این حزب و اقتصاد چین بالاتر برده و در عین حال، فشار دولت بر سرمایهگذاران و کارآفرینان برای حفظ ارزشهای ایدئولوژیک حزب کمونیست میتواند بازده سرمایهگذاریها و پویایی شرکتهای خصوصی را کاهش دهد.