شورای اتحادیه اروپا با شورای اروپا متفاوت است. شورای اتحادیه اروپا هر سه ماه یک بار، رهبران بیست و هفت کشور را گرد هم میآورد تا اولویتهای اتحادیه اروپا را مشخص کنند. شورای اروپا اما نهادی از اتحادیه اروپا نیست بلکه یک سازمان بینالمللی متشکل از ۴۷ کشور است.
وقتی رهبران اتحادیه اروپا در بروکسل، پایتخت بلژیک، گرد هم میآیند، هیاهوی زیادی ایجاد میشود. رهبران، خواه این نشست موفقیتآمیز باشد یا بدون نتیجه پایان یابد، تمایل دارند تا جایگاهی افسانهای به خود بگیرند و اثری از خود در تاریخ این اتحادیه به جای گذارند.
اما چرا رهبران اتحادیه اروپا نشستهای متعددی در سال دارند و این نشستها چگونه است؟
نشست سران اتحادیه اروپا، نشستی که از عنوان آن پیداست با حضور رهبران این بلوک برگزار میشود. نشست سران اتحادیه اروپا را نباید با نشست وزرا که گردهم می آیند و به موضوعات مربوط به قانون و سیاست میپردازند، اشتباه گرفت.
همچنین نباید نشستهای شورای اتحادیه اروپا را با نشستهای شورای اروپا اشتباه گرفت. شورای اتحادیه اروپا با شورای اروپا متفاوت است. شورای اتحادیه اروپا هر سه ماه یک بار، رهبران بیست و هفت کشور را گرد هم میآورد تا اولویتهای اتحادیه اروپا را مشخص کنند. شورای اروپا اما نهادی از اتحادیه اروپا نیست بلکه یک سازمان بینالمللی متشکل از ۴۷ کشور است.
در نشستهای شورای اتحادیه اروپا، ۲۷ رئیس دولت تا شش بار در سال و برای تعیین مسیر اتحادیه اروپا دور هم جمع میشوند. آنها مذاکره نمیکنند یا قوانین در نشست آن تصویب نمیشود بلکه خط مشیها را مشخص میکنند.
رئیس نشست رهبران اتحادیه اروپا از سال ۲۰۰۹ میلادی بر عهده رئیس شورای اتحادیه اروپا گذاشته شده است که با ارسال دعوتنامه رسمی مشکلات اصلی اتحادیه را بیان میکند. شارل میشل، نخست وزیر سابق بلژیک در حال حاضر عهدهدار این سمت است.
رئیس نشست، خط مشیها را برای نتیجهگیری هدایت میکند و بیانیه نهایی نشست مورد اجماع ۲۷ رهبر اتحادیه است.
البته بیشتر مقدمات برای نشست اتحادیه اروپا، هفتههای قبل از تاریخ جلسه و ورود نامهای بزرگ به بروکسل از سوی دیپلماتها و کارمندان دولتی انجام میشود. در واقع پیشنویس بیانیه آخر اغلب پیش از نشست رهبران به بیرون درز پیدا میکند.
چرا اتحادیه اروپا نشست سران را برگزار میکند؟
زمانی که در دهه ۱۹۵۰ میلادی رهبران اتحادیه اروپا میخواستند درباره موضوع مهم سازمان زغال سنگ و فولاد اروپا (ECSC) بحث کنند، در تقویم، جلسه مشخصی وجود نداشت و جلسات بدون آمادگی خاصی برپا میشد.
ایده ایجاد باشگاهی از رهبران اتحادیه اروپا برای گفتوگوهای منظم، زاییده فکر والری ژیسکار دستن، رئیس جمهور اسبق فرانسه در سال ۱۹۷۴ میلادی بود. رهبران اتحادیه اروپا یک سال بعد، جلسات خود را سه بار در سال برنامهریزی کردند.
تشکیل جلسه برای همه رهبران به منظور ایجاد شکلی از رهبری جمعی بود. بدون توجه به وسعت کشور عضو، همه یک صندلی بر سر میز داشتند.
رهبران اتحادیه اروپا در سالهای اخیر دستکم دو بار در هر شش ماه با یکدیگر ملاقات میکنند با این حال رئیس نشست میتواند جلسههای ویژهای را درباره یک موضوع فوری تدارک ببیند.
نشست رهبران اتحادیه اروپا برای دستیابی به توافق درباره موضوعات مهم در خصوص همه کشورهای عضو ضروری است.
نشست رهبران اروپایی معمولا در دورههای بحرانی بهعنوان حیاتیترین جلسهها به شمار میرود، به این دلیل ممکن است تا حدودی متشنج شود و زمان اضافی نیاز داشته باشد.
چرا نشست سران اتحادیه اروپا طولانی است؟
شهرت نشست رهبران اتحادیه اروپا در این است که از ظهر و زمان ناهار شروع میشود و تا ساعات اولیه صبح روز بعد ادامه مییابد. دلیل این موضوع واضح است: رسیدن به توافق بین ۲۷ رهبر آسان نیست.
برخی از تصمیمات تنها نیازمند اجماع یا آرای اکثریت است اما برخی دیگر نیازمند یک توافق کامل است.
لهستان و مجارستان در سال ۲۰۲۰ میلادی تهدید کردند که بودجه ۱.۸ تریلیون یورویی اتحادیه را وتو خواهند کرد زیرا این نگرانی برای آنها وجود داشت که ساز و کار برخی منابع مالی مشروط به احترام کشورها به ارزشهای اصلی اروپا شود.
با این حال پس از ۱۱ ساعت جلسه با ورشو و بوداپست توافقی صورت گرفت تا از یک بحران احتمالی جلوگیری شود.
زمانی که در سال ۲۰۱۱ بریتانیا همچنان عضو اتحادیه اروپا بود، دولت دیوید کامرون وتوی خود را دیروقت روی تغییر معاهده اتحادیه اروپا اعمال کرد که این موضوع باعث ناامیدی همتایانش شد. ۲۶ کشور عضو در نهایت بدون بریتانیا پیش رفتند و کامرون گفت که این توافق به نفع لندن نیست.
طولانیترین نشستهای سران اتحادیه اروپا
رکورد یکی از طولانیترین نشستها به ژوئیه ۲۰۲۰ بر میگردد که بیش از ۸۰ ساعت به طول انجامید. این نشست از عصر جمعه شروع شد و در ساعات اولیه روز سهشنبه به پایان رسید. مذاکرات بر سر همان بودجهای بود که مجارستانیها و لهستانیها سعی داشتند در آن اختلال ایجاد کنند.
بحران بدهی یونان برای سالها سرفصل نشستهای سران اتحادیه اروپا بود. یک همهپرسی در ماه ژوئیه ۲۰۱۵ در یونان برگزار شد که طبق آن شرایط کمک مالی را رد میکرد. یک هفته پس از این همهپرسی در نشست سران اتحادیه اروپا و پس از ۱۷ ساعت مذاکره الکسیس سیپراس، نخست وزیر وقت یونان کاهش بودجه و اقدامات ریاضتی را پذیرفت.
اما در نشست سران در دسامبر ۲۰۲۰ رهبران اتحادیه اروپا ۹۰ ساعت جلسه داشتند. این طولانیترین نشست سران در اتحادیه اروپا با موضوع معاهده نیس (Treaty of Nice) بود؛ تلاشی برای اصلاح نهادهای اتحادیه اروپا به منظور گسترش آن تا شرق.
جدال بر سر پول و بودجه
لحظات تندی نیز در نشست رهبران اتحادیه اروپا مخصوصا بر سر پول و بودجه ایجاد شده است.
زمانی که در سال ۱۹۷۹ میلادی اتحادیه اروپا هنوز جامعه اروپایی بود، مارگارت تاچر، نخست وزیر وقت بریتانیا سخنان تند و تیزی را در نشست رهبران اروپایی بر زبان آورد. او در این نشست تاکید کرد که نباید بریتانیا پول بیشتری در بودجه عمومی به اتحادیه اروپا پرداخت کند.
معروفترین حرف او این بود: «میخواهم پولم را پس بدهید». این آخرین باری نبود که بانوی آهنین با همتایان اروپایی خود درگیر میشد. اختلافها بر سر بودجه به مدت پنج سال ادامه پیدا کرد و در نهایت با پیروزی تاچر به پایان رسید.
گرچه رهبران اروپایی بهطور مرتب در حال تغییر هستند اما جنگ بر سر پول و بودجه همچنان وجود دارد.
اجلاس سران اغلب شامل نبردهای حماسی بین رهبران ملی است اما اغلب با سازش به پایان میرسد.