«نادیده» گرفته شدن دانشمندان زن؛ آیا فضای علمی همچنان مردسالارانه است؟

آلبرت انشتین و ماری کوری
آلبرت انشتین و ماری کوری Copyright AFP
نگارش از مریم عباسی‌زاده با استفاده از  AFP
هم‌رسانی این مطلبنظرها
هم‌رسانی این مطلبClose Button

بسیاری از زنان پژوهش‌گر یا دانشمند بوده و هستند که در مراسم اهدای جوایز نادیده گرفته شده‌اند و یا شاید به اندازه کافی به‌ کار آنها اهمیت داده نشده است. بسیاری از زنان دانشمندی هستند که به دلیل مشارکت‌شان با مردان در تحقیقات، نقش اصلی آنها یا به فراموشی سپرده شده یا نادیده گرفته می‌شود.

آگهی

بسیاری از زنان پژوهشگر و یا دانشمند بوده و هستند که در مراسم اهدای جوایز نادیده گرفته شده‌اند و یا شاید به اندازه کافی به‌ کار آنها اهمیت داده نشده است. مانند مارت گوتیه فرانسوی که به تازگی درگذشت و نقش حیاتی‌اش در کشف اختلال ژنتیکی تریزومی ۲۱ یا همان سندروم داون «فراموش» شد، بسیاری از زنان دانشمندی هستند که به دلیل مشارکت‌شان با مردان در تحقیقات، نقش اصلی آنها یا به فراموشی سپرده شده یا نادیده گرفته می‌شود.

در حقیقت ٰاین خانم مارت گوتیه بود که وجود یک کروموزوم اضافی را در افراد مبتلا به سندرم داون کشف کرد. با این حال، این کشف به نام مردی به اسم ژروم لژون نسبت داده شده است. او نام خانم گوتیه را با غلط املایی به رتبه دوم در میان امضاکنندگان مقاله کشف نتایج بدست آمده توسط تیم فرانسوی در سال ۱۹۵۹ تنزل داده بود. بعدها در سال ۱۹۹۴ کمیته اخلاقی متوجه این اشتباه شد.

به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
از مشهورترین این افراد، می توان به روزالیند فرانکلین، شیمیدان بریتانیایی اشاره کرد که نخستین فردی بود که ساختار مارپیچ دوگانه دی‌ان‌ای را شناسایی کرد. اما در اکتبر ۱۹۶۲ جایزه نوبل پزشکی را برای این کشف به سه مرد اهدا کردند. روزالیند فرانکلین پیش از آن‌که کمیته جایزه نوبل کریک، واتسون و ویلکینز، همکاران قدیمی فرانکلین، را برای این جایزه در نظر بگیرد، چشم از جهان فروبست. او در سال ۱۹۵۸ در اثر سرطان تخمدان که شاید از تماس روزانه‌اش با درجات خطرناکی از اشعه ایکس نشات گرفته بود، در سن ۳۸ سالگی از دنیا رفت. از آنجایی که جایزه نوبل به درگذشتگان تعلق نمی‌گیرد هرگز نخواهیم دانست که آیا فرانکلین، در صورت در زنده بودن در جایزه نوبل سهیم می‌شد یا خیر.

اخترفیزیکدان بریتانیایی جاسلین بل نیز اولین تپ اختر را در سال ۱۹۶۷ کشف کرد. این کشف آن قدر مهم بود که در سال ۱۹۷۴ جایزه نوبل را به همراه داشت ولی جامعه نجوم شفگت زده شد. جایزه را به استاد راهنمای جاسلین، آنتونی هویش دادند و بل از آن بی نصیب ماند.

لوئی پاسکال ژاکمون، مورخ متخصص در تاریخ زنان و علم به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «در قرن نوزدهم، زنان در اروپا به نام به اصطلاح حقارت طبیعی خود، تقریباً از دنیای علم کنار گذاشته شدند.» زنان آن دوره اگر خواهر، مادر، همسر یا دختر یک دانشمند بودند، می توانستند در کنار آنها در پیشرفت علم مشارکت کنند اما نقش آنها به حداقل می‌رسید، مانند میلوا ماریچ فیزیکدان که همسر آلبرت اینشتین بود. حتی نام ماری کوری را تقریباً به طور سیستماتیک به نام شوهرش متصل می‌دانند. 

آقای ژاکمون می‌افزاید در ادامه سیاست‌های دموکراسی‌سازی آموزشی پس از جنگ جهانی دوم افزایش حضور زنان در حوزه علم چشمگیر بوده و تعداد زنان دانشمند و پژوهش‌گر افزایش یافته اما باید به یاد داشت  که زنان می‌توانند در سلسله مراتب علم پیشرفت کنند ولی فقط تا یک سطح مشخص. نتیجه اینکه آنها تا حد زیادی از راس قله سلسله مراتب غایب هستند. در واقع به آنها اجازه پیشرفت بیشتر داده نمی‌شود. او ابراز تاسف می کند که در قرن بیست و یکم، زنان دانشمند برتر هنوز استثنایی محسوب می‌شوند.

ناتالی پیگارد-میکو، مورخ متخصص در تاریخ زنان در علم و پزشکی، ازاینکه که نام زنان در هر صورت به اندازه کافی در کتاب‌های درسی مدارس ذکر نشده است ابراز تاسف می کند. این تصورایجاد شده که تحقیقات علمی محدود به تعداد انگشت شماری از زنان است.

این مورخ همچنین خاطرنشان می‌کند که ماری کوری همیشه به عنوان «استثنایی» معرفی می‌شود، که نشان می‌دهد یک زن برای موفقیت در علم حتما باید یک «نابغه» باشد.

امروزه زنان در زمینه‌های علمی دانشجویان بسیار خوبی هستند، اما به اندازه کافی مبارزه نمی‌کنند. در واقع به آنها آموزش داده نمی‌شود که با نادیده گرفته شدن مبارزه کنند
اوفلی لاتیل
موسس انجمن جورجت ساند

برای مبارزه با این کلیشه‌های جنسیتی انجمن «جورجت ساند» کارگاه‌های متعددی را در کالج‌ها و دبیرستان‌ها در مورد این موضوعات برگزارمی‌کند. هدف شکل‌گیری دید بهتری از زنان در فضای عمومی تعریف شده است.

اوفلی لاتیل، موسس این انجمن، به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «امروزه زنان در زمینه‌های علمی دانشجویان بسیار خوبی هستند، اما به اندازه کافی مبارزه نمی‌کنند. در واقع به آنها آموزش داده نمی‌شود که با نادیده گرفته‌شدن مبارزه کنند یا وقتی کسی کار آنها را به نام خود ثبت می‌کند از کار خود دفاع کنند. او در انتها اضافه می‌کند: «باید بلد باشید بگویید: نه، این کار من است، من این کار را انجام دادم.»

هم‌رسانی این مطلبنظرها

مطالب مرتبط

برنده جایزه صلح نوبل: تنش‌ها بر سر اوکراین خطر تهدیدات هسته‌ای را افزایش داده است

برنده نوبل صلح: دموکراسی در میان سیاستمداران روسیه به «ناسزا» و «توهین» تبدیل شده است

ملاله یوسف‌زی، برنده جایزه صلح نوبل و نماد مبارزه برای حق تحصیل زنان ازدواج کرد