کشور کوچک قطر در سالهای اخیر رویکرد متفاوتی نسبت به امارات و عربستان در پیش گرفته و ضمن تقویت روابط با روسیه، پیوندهای سیاسی و امنیتی خود با ایالات متحده را نیز گسترش داده است. این در حالیست که به عنوان مثال جو بایدن هرگز با محمد بن سلمان ولیعهد ماجراجوی سعودی گفتگو نکرده است.
حملۀ روسیه به اوکراین، فرصتهای دیپلماتیک و تجاری جدیدی را در اختیار قطر یکی از بزرگترین صادرکنندگان گاز قرار داده تا تجارت خود با غرب را گسترش و اتحاد این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس با واشنگتن در بحبوحه تنشهای آمریکا با دیگر کشورهای عربی منطقه را تقویت کند.
قطر در هفتههای اخیر تلاش کرده موضعی عمدتا بیطرف در مناقشه روسیه و اوکراین اتخاذ کند و ترجیح میدهد از انتخاب یکی از طرفین اجتناب ورزد.
همزمان، با توجه به اینکه بسیاری از واردکنندگان انرژی اروپایی به دنبال راههایی برای کاهش وابستگی شدید خود به انرژی روسیه هستند، قطر پیشنهاد کرده که گاز بیشتری در آینده به اروپا ارسال کند. در مقابل عربستان سعودی و امارات در برابر درخواستهای غرب برای افزایش سریع تولید نفت به منظور جلوگیری از جهش قیمت نفت مقاومت کردهاند.
این دو قدرت متحد عربی در خلیج فارس سالهاست تلاش دارند قطر را منزوی کنند و در سالهای اخیر شاهد تیرگی روابط خود با واشنگتن بودهاند که تا حدی به دلیل نگرانی در مورد تعهدات امنیتی ایالات متحده در قبال شرکای عرب منطقه خلیج فارس بوده است. در همین حال قطر میزبان بزرگترین پایگاه هوایی ایالات متحده در خاورمیانه است و جو بایدن ماه گذشته این کشور را به عنوان متحد اصلی ایالات متحده در خارج از پیمان ناتو تعیین کرد؛ وضعیتی قابل تامل که پیشتر نه به امارات و نه به عربستان سعودی اعطا شده بود.
این کشور به دنبال ایفای نقش در مذاکرات هستهای ایران نیز بوده و پیامهایی را بین تهران و واشنگتن ارسال کرده است. شیخ محمد عبدالرحمن آل ثانی، وزیر خارجه این کشور روز دوشنبه با سرگی لاوروف همتای روس خود در مسکو دیدار کرد. یک منبع آگاه از مذاکرات هستهای ایران در این خصوص به رویترز گفت که این گفتگوها بر رفع موانع برای تکمیل توافق هستهای با ایران متمرکز بوده است. این منبع در ادامه افزوده است که پیش از سفر وزیر خارجه قطر به مسکو، هماهنگیهایی میان دوحه و واشنگتن به ویژه بر سر بحث برجام وجود داشته است.
یک روز پیش از سفر وزیر خارجه قطر به روسیه، شیخ محمد عبدالرحمن آل ثانی با آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا صحبت و با همتایان آلمانی و فرانسوی که در مذاکرات هستهای ایران حضور دارند نیز دیدار کرده بود. لاوروف پس از این دیدار و البته در ملاقات با حسین امیر عبداللهیان از خواستههای پیشین روسیه عقبنشینی کرد.
مهران کامروا، استاد دانشگاه جورج تاون قطر در این خصوص به رویترز میگوید: «به نظر میرسد قطر در بحثهای پیرامون مذاکرات هستهای ایران نقش داشته است اما اینکه این نقش تا چه اندازه موثر و تا چه اندازه مستقیم بوده، پرسشی است که پاسخ آن به صورت دقیق مشخص نیست.»
دوحه اگرچه در سالهای اخیر مانند ریاض و ابوظبی روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را با مسکو تقویت کرده اما در عین حال مشارکت قوی خود با واشنگتن را نیز حفظ کرده است. این در حالیست که امارات ماه گذشته از حمایت از پیشنویس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل توسط آمریکا خودداری کرد.
جو بایدن از زمان آغاز ریاست جمهوری در آمریکا به صورت مستقیم با محمد بن سلمان، ولیعهد ماجراجوی سعودی صحبت نکرده و همواره با شخص پادشاه عربستان ارتباط داشته است.
مارتین ایندیک، دیپلمات پیشین و نماینده سابق آمریکا در امور صلح خاورمیانه در خصوص سیاست قطر میگوید: «قطر کشوری کوچک است که روی میادین عظیم گازی قرار گرفته و این میادین قرار است پول بسیار زیادی تولید کند. کشورهایی چون قطر بر این باورند که برای محافظت از خود تنها یک راه وجود دارد و آن هم ایالات متحده آمریکا است.»
در میان بزرگترین تولیدکنندگان گاز طبیعی مایع در جهان، قطر یکی از ثروتمندترین کشورها است؛ آنهم در حالی که جمعیت این کشور کوچک به سختی به ۳ میلیون نفر میرسد و از این میان ۸۵ درصد آنها هم کارگران خارجی هستند.
در صحنه بینالمللی نیز نقش مرکزی قطر در میزبانی مذاکرات صلح افغانستان که به توافق سال ۲۰۲۰ برای خروج آمریکا از افغانستان انجامید پررنگ بوده است. همچنین از زمان سقوط دولت اشرف غنی و خروج نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان، قطر نقش پررنگی در راهاندازی و کنترل و مدیریت فرودگاه بینالمللی کابل برعهده داشته است.
آندریاس کریگ، استاد دانشگاه کینگز کالج لندن میگوید: «سیاست قطر به گونهای است که هر زمان و هرجا که فرصتی وجود داشته باشد قطر به دنبال آن میرود. آنها خود را به عنوان عامل مکمل و توسعه دهنده سیاست خارجی و امنیتی ایالات متحده معرفی میکنند و در این مسیر به گونهای بازاریابی میکنند که هیچ کشور دیگری در خلیج فارس آن را انجام نمیدهد.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
زمانی که قطر تصمیم گرفت که تا سال ۲۰۲۷ تولید گاز مایع خود را افزایش دهد، برخی این پرسش را مطرح کردند که دوحه چگونه میتواند برای آن مشتری پیدا کند. اما اکنون و در بحبوحه تقاضای شدید و قیمتهای بالای انرژی، رهبران غربی از قطر میخواهند که عرضه گاز به اروپا را در میان نگرانیها در خصوص اهداف و برنامههای روسیه که در حال حاضر حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد گاز مورد نیاز قاره اروپا را تامین میکند، افزایش دهد.
جاستین آلکساندر، مدیر موسسه مشاورهای خلیج اکنومیکس در این خصوص میگوید: «علاقه به تنوع بخشیدن به منابع واردات گاز اروپا، فرصت بزرگی برای قطر برای فروش ذخایر جدید و گستردۀ خود است.»
با این حال قطر هنوز قراردادهای بلند مدتی جدیدی را با کشورهای اروپایی امضا نکرده است. آلکساندر میگوید چنین چیزی زمانبر است و به زیرساختهای جدید برای پذیرش نفتکشهای گاز مایع قطر نیاز خواهد داشت.