«شاخص سهم بازار» میزان سهم بزرگترین شرکت از یک بازار مشخص را تعیین می‌کند. هر چه میزان عددی این شاخص بیشتر باشد یعنی اینکه سهم آن شرکت از بازار بیشتر بوده و در نتیجه بازار به سمت انحصاری‌تر شدن گام برداشته است. جدیدترین داده‌هایی اداره آمار کمیسیون اروپا این شاخص را در بازار برق و گاز بررسی کرد.
آگهیدر یک دهه گذشته، سهم بزرگترین شرکت تامین‌کننده برق و گاز از بازار، در بیشتر کشورهای عضو اتحادیه اروپا روند کاهشی را طی کرده است.
«شاخص سهم بازار» میزان «سهم بزرگترین شرکت» از یک «بازار مشخص» را تعیین می‌کند. به عبارت دیگر، هر چه میزان عددی این شاخص بیشتر باشد یعنی اینکه سهم آن شرکت از بازار بیشتر بوده و در نتیجه بازار به سمت انحصاری‌تر شدن گام برداشته است. حال آنکه بر اساس جدیدترین داده‌هایی که اداره آمار کمیسیون اروپا منتشر کرده است، این مسیر در جهت عکس انحصارگرایی پیش رفته است.
فرانسه و ایتالیا؛ دو همسایه با دو شاخص متضاد در حوزه تامین برق
براساس آمار تازه منتشر شده، سهم بزرگترین شرکت تولیدکننده برق در بازار کشورهای اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۱ متفاوت بوده است. بیشترین سهم بازار برای بزرگترین شرکت تولیدکننده برق به ترتیب برای قبرس (با ۸۸ درصد) و پس از آن فرانسه (۷۹ درصد)، کرواسی (۷۶ درصد) و استونی (۶۴ درصد) ثبت شده است.
در آنسوی دیگر این مقیاس، سهم بازار بزرگترین تولیدکننده در بازار برق در چهار کشور عضو اتحادیه اروپا کمتر از ۲۰ درصد بوده است: این کشورها عبارتند از لهستان، لیتوانی، و ایتالیا (هر کدام با ۱۷ درصد) و سوئد (با ۱۹ درصد).
بر اساس داده های مقایسه‌ای سال به سال، از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، بیشترین افزایش سهم بازار در ایرلند (مثبت ۳۲ درصد) گزارش شده است، در حالی که بیشترین کاهش در پرتغال (با منفی ۳۲ درصد) بوده است.
افزایش سهم نشان دهنده افزایش تمرکزگرایی یا ادغام چند شرکت بزرگ با یکدیگر است. در حالیکه در طرف مقابل، کاهش سهم بازار برای یک شرکت نشان دهنده کاهش تمرکزگرایی در آن بازار است.
در همین بازه زمانی، تغییرات نوسانی پانزده کشور عضو اتحادیه اروپا نیز کمتر از ۱۰ درصد اعلام شده است.
اگر بخواهیم سهم بازار در سال ۲۰۲۱ را با سال ۲۰۱۳ مقایسه کنیم درخواهیم یافت که سهم بزرگترین تولید کننده‌های برق در بازار در اکثر کشورهای اتحادیه اروپا نزولی بوده است. برای نمونه می‌توان به لوکزامبورگ اشاره کرد که به دنبال آزادسازی و خصوصی‌سازی بازار برق در این کشور، سهم بازار با کاهش ۳۹ درصدی روبرو بوده است. در اسلواکی نیز در از سال ۲۰۱۳ تا به حال، سهم بازار برق ۲۰ درصد کاهش داشته است.
سهم بازار در همه کشورها نوسان نداشته است چرا که در برخی از کشورها همچون سوئد و لهستان این میزان در چند سال گذشته بدون تغییر مانده است؛ بطوریکه سهم بازار در سوئد (۱۹ درصد) و در لهستان (۱۷ درصد) ثابت مانده است. در مجارستان (مثبت ۱۰ درصد)، رومانی (مثبت ۳ درصد) و اسپانیا (مثبت ۲ درصد) افزایش یافت.
شاخص سهم بازار در حوزه واردات و تولید گاز طبیعی
سهم بزرگترین شرکت از بازار در حوزه واردات و تولید گاز در ۱۴ کشور اتحادیه اروپا کاهش یافته است.
برای واردات و تولید گاز طبیعی، بیشترین سهم بازار با رقم ۱۰۰ درصدی متعلق به استونی، مالت و سوئد بوده است که تنها یک نهاد بر تولید و واردات ملی انحصار کامل دارد. البته علت آن هم میتواند واضح باشد: چرا که میزان ناخالص انرژی موجود از گاز طبیعی تنها ۲.۳ درصد از سهم کل انرژی در سوئد را تشکیل می‌دهد. کشور مالت نیز بازار کوچکی در حوزه انرژی گاز دارد، بنابراین دور از انتظار نیست که یک نهاد بتواند نیازهای کل بازار را در هر کدام از این کشورها پوشش دهد.
در مقابل، کمترین سطح نفوذ بزرگترین شرکت واردات و تولید گاز طبیعی در بازار متعلق به کشورهای ایرلند (با ۲۲ درصد سهم) و چک (با ۲۳ درصد سهم) بوده است.
اگر بخواهیم شاخص سال به سال را بررسی کنیم، بیشترین کاهش سهم بازار بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱، در کرواسی (منفی ۴۵ درصد) و در جمهوری چک (با منفی ۳۸ درصد) گزارش شده است. تعداد شرکت‌های اصلی واردکننده یا تولیدکننده گاز طبیعی در بازار جمهوری چک از پنج به شش شرکت و از ۳ به پنج شرکت در کرواسی افزایش یافته است.
در مقایسه داده‌های سال ۲۰۱۳ با ارقام موجود در سال ۲۰۲۱، سهم بازار بزرگترین شرکت واردات و تولید گاز طبیعی در ۱۴ عضو اتحادیه اروپا کاهش یافته است. بیشترین کاهش در یونان (منفی ۶۱ درصد)، لتونی (منفی ۵۴ درصد) و چک (منفی ۴۶ درصد) ثبت شده است.
در همین حال، این سهم در سوئد (در ۱۰۰ درصد) ثابت باقی ماند، در حالی که در چهار عضو اتحادیه اروپا لیتوانی (مثبت ۲۲ درصد)، استونی (مثبت ۱۶ درصد)، اسلواکی (مثبت ۱۳ درصد) و بلژیک (مثبت ۷ درصد) نوسان داشته است.