پس از حمله روسیه به اوکراین در بیست‌وچهارم فوریه سال گذشته میلادی، کی‌یف تلاش‌های خود برای پیوستن به ناتو را افزایش داده است؛ با این استدلال که تضمین‌های امنیتی مسکو، واشنگتن و لندن در زمان واگذاری زرادخانه هسته‌ای اوکراین به روسیه در سال ۱۹۹۴، عملا بی‌ارزش بودند.
آگهیکشورهای اروپای شرقی معتقدند که در نشست آتی اعضای ناتو در شهر ویلنیوس، پایتخت لیتوانی که قرار است در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه برگزار شود، می‌بایست نوعی نقشه راه به کی‌یف ارائه شود.
با این حال، کشورهای ایالات متحده آمریکا و آلمان نسبت به هر اقدامی که ممکن است این اتحاد را به جنگ با روسیه سوق دهد، محتاط هستند.
در حقیقت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه دلیل اصلی تصمیم خود برای اعزام ده‌ها هزار نیرو به جنگ اوکراین را همین گسترش ناتو به سمت مرزهای روسیه در دو دهه گذشته ذکر کرده بود.
مسیری بدون برنامه
اوکراین تا زمان فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ بخشی از اتحاد جماهیر شوروی و تحت حاکمیت مسکو بود. در سال ۲۰۰۸، اعضای ناتو در نشست بخارست موافقت کردند که اوکراین در نهایت می‌تواند به این اتحاد بپیوندد؛ اما رهبران ناتو هیچ‌گونه نقشه راه یا اصطلاحا «برنامه اقدام برای عضویت / Membership Action Plan» آن را ترسیم نکردند.
تا اینکه مسکو در سال ۲۰۱۴ میلادی شبه جزیره کریمه را از اوکراین جدا و آن را ضمیمه خاک خود کرد و همزمان نیروهای نیابتی جدایی‌طلب در شرق اوکراین را تحت حمایت خود گرفت.
ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، در یک سفر نادر به پایتخت اوکراین در آوریل امسال گفت که «جایگاه مناسب» اوکراین در جمع ناتو است اما بعدا تصریح کرد که در حال حاضر چنین امکانی وجود ندارد چرا که اوکراین در جنگ مستقیم با روسیه است.
هر گونه گسترش اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) باید با توافق تمامی ۳۱ عضو این پیمان باشد، حال آنکه آقای استولتنبرگ دعوت رسمی از کی‌یف در نشست آتی سران در لیتوانی را هم رد کرده است.
در آغاز ماه ژوئن، ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین گفت که ملت او این موضع را درک کرده است، اما چیزی به پایان ماه نرسیده بود که او چندین بار خواست تا در نشست آتی سران یک «دعوتنامه سیاسی» برای پیوستن مستقیم اوکراین به ناتو صادر شود.
آیا اعضا از برنامه اقدام برای عضویت صرف‌نظر خواهند کرد؟
بر اساس روند «برنامه اقدام برای عضویت» که توسط سایر کشورهای سابقا کمونیستی در اروپای شرقی نیز دنبال شده است، نامزدهای عضویت در ناتو باید ثابت کنند که می‌توانند معیارهای سیاسی، اقتصادی و نظامی آن را برآورده سازند و قادر به مشارکت نظامی در عملیات ناتو هستند.
از سال ۱۹۹۹، اکثر کشورهایی که قصد پیوستن به ناتو را داشتند در «برنامه اقدام برای عضویت/ MAP» شرکت کرده‌اند، اگرچه که این یک رویه اجباری نبوده است؛ چرا که فنلاند و سوئد، به عنوان کشورهای سابقا بی‌طرفی که با ناتو کار می‌کردند، برای پیوستن به این اتحاد مستقیما دعوت شدند.
هنوز مشخص نیست که مسیر اوکراین برای عضویت چگونه خواهد بود چرا که کشورهایی از جمله بریتانیا و آلمان پیشنهاد می‌کنند که از روند «برنامه اقدام برای عضویت» اوکراین صرف نظر شود.
ارتش اوکراین از زمان تهاجم همه جانبه روسیه گام‌های بزرگی در جهت نیل به سوی استانداردهای ناتو برداشته است. این روند در حال تسریع است چرا که تسلیحات و مهمات اوکراینی ساخت شوروی به تدریج رو به اتمام است و غرب نیروهای اوکراینی را مطابق با استانداردهای ناتو آموزش می‌دهد و تسلیحات پیشرفته‌تری را برای این کشور ارسال می‌کند.
چرا عضویت اوکراین در ناتو این‌قدر حساس است؟
در دل پیمان آتلانتیک شمالی که در سال ۱۹۴۹ با هدف اولیه مقابله با خطر حمله شوروی به قلمرو متحدین تشکیل شد، بندی نهفته است که بر کمک متقابل اعضا دلالت دارد.
ماده ۵ پیمان ناتو بیان می‌کند که حمله به یک متحد، حمله به همه متحدان تلقی می‌شود.
ارجاع به این بند به عنوان یکی از دلایل اصلی عدم موافقت با پیوستن اوکراین به ناتو ذکر می‌شود، چرا که در شرایط درگیری اوکراین با روسیه، ممکن است این اتحاد بلافاصله وارد یک جنگ متقابل با مسکو شود.
استولتنبرگ به صراحت اعلام کرده است که در حالی که ناتو می‌بایست گزینه‌هایی را برای ارائه تضمین‌های امنیتی به اوکراین برای دوران پس از جنگ در نظر بگیرد، اما تضمین‌های امنیتی ماده ۵ تنها برای اعضای کامل ائتلاف ارائه خواهد شد.
کرملین گسترش بیشتر ناتو را به عنوان شاهدی بر خصومت غرب با روسیه می‌داند - موضوعی که قدرت‌های غربی آن را رد می کنند و می گویند که ائتلاف آن‌ها ماهیتی کاملا دفاعی دارد.
مسکو می‌گوید پیوستن اوکراین به ناتو، در سال‌های آینده مشکل‌ساز خواهد شد و روسیه برای تضمین امنیت خود ممکن است واکنشی «نامشخص» از خود نشان دهد.