در آن زمان رسانههای اروپایی از یک بازی بالقوه مرگبار سخن میگفتند که در پی تماس با یک شمارۀ ناشناس در پیامرسان واتساپ آغاز میشود و فرد ناشناسی کاربر را هر روز با چالش جدیدی روبرو میکند؛ چالشی که هر روز خطرناکتر میشود تا درنهایت به خودکشی او بینجامد.
«چالش مومو وجود ندارد»؛ این ادعایی است که از سوی بسیاری از نهادهای اروپایی مطرح شده است.
مراکزی از جمله انجمن ملی پیشگیری از ظلم به کودکان (NSPCC) در بریتانیا میگویند که تا کنون «هیچ مدرک تأیید شدهای در این کشور درباره اقدام به خودکشی به دلیل ارتباط با چالش مومو یافت نشده است.»
«مرکز اینترنت امنتر» بریتانیا نیز تا آنجا پیش رفته که میگوید داستانهای ساخته شده دربارۀ چالش مومو، با تکیه بر اخبار جعلی و افسانهها ساخته شده است.
در فرانسه نیز ساموئل کومبله، مدیر عملیات در «انجمن حمایت از کودکان در اینترنت» اعلام کرده است که «تا کنون هیچ مورد از خودکشی یا جراحت در ارتباط با چالش مومو دیده نشده است».
او توضیح میدهد که آنچه اکنون در شبکههای اجتماعی و پیامرسانها میان جوانان دست به دست میشود، مجموعهای از حسابهای جعلی تحت عنوان «چالش مومو» است که هیجان را در میان نوجوانانی که دوست دارند خودشان یا دیگران را بترسانند، برمیانگیزد.
ساموئل کومبله میگوید بخش عمدۀ تماسها با این انجمن در ارتبط با چالش مومو، از سوی پدر و مادرها گرفته میشود که عمدتا نگران این هستند که فرزندانشان وارد چنین چالشی شده باشند.
در فرانسه، دو سال پیش از این در تابستان سال ۲۰۱۸ میلادی پدری این چالش را متهم کرد که باعث خودکشی فرزند ۱۴ سالهاش شده است؛ اما چنین اتهامی از سوی دادستان ایالت «رن» تایید نشد و دادستان افزود که برای مسئول دانستن چالش مومو در قبال این حادثۀ خودکشی، باید «با احتیاط بسیار بالایی» سخن گفت.
«چالشی» که با خیالپردازیهای رسانهها جان گرفت
چالش مومو در غرب عمدتا در تابستان ۲۰۱۸ میلادی خبرساز شد؛ مشابه حال و هوایی که اکنون در رسانههای ایران دیده میشود.
در آن زمان رسانههای اروپایی از یک بازی بالقوه مرگبار سخن میگفتند که در پی تماس با یک شمارۀ ناشناس در پیامرسان واتساپ آغاز میشود و فرد ناشناسی که آنسوی این ارتباط قرار دارد، کاربر را هر روز با چالش جدیدی روبرو میکند؛ چالشی که هر روز خطرناکتر میشود تا درنهایت به خودکشی کاربر بینجامد.
اما واقعیت این است که تا کنون در دنیای واقعی، چنین چیزی تحت عنوان چالش مومو هرگز اتفاق نیفتاده است.
بنا بر تحقیقاتی که از سوی مجله لوموند فرانسه انجام شد، ردپای این شایعات اولینبار در آمریکای لاتین دیده شده است.
در آن زمان یکی از اینفلوئنسرهای یوتیوب در ونزوئلا که متخصص ساخت ویدئوهایی با محتواهای ترسناک بود، در صفحه یوتیوب خود به نام «DrossRotzank» تصویری از یک زن ترسناک را منتشر کرد. این تصویر در واقع عکسی از یک مجسمۀ ساخته شده توسط یک استودیوی کوچک ژاپنی به نام «Link Factory» متخصص در زمینۀ ساخت فیلمهای ترسناک بود.
ویدئوی ساخته شده توسط این اینفلوئنسر ونزوئلایی، بسرعت در اینترنت طرفدار پیدا کرد و به این ترتیب شخصیت مومو به کاربران دنیای مجازی معرفی شد.
پس از آن بود که شخصیت ساختگی مومو با مکالمات تهدیدآمیزش، سوژه ساخت ویدئوهای ترسناک بسیاری در شبکههای اجتماعی شد؛ بدون آنکه صحبت از ترغیب به خودکشی کاربران به میان آید.
اخبار مربوط به «چالش مومو» از کجا آغاز شد؟
«چالش مومو» را میتوان اختراعی ناخوشایند توسط رسانههای آرژانتینی دانست که حتی پلیس این کشور را برای مدت کوتاهی به اشتباه انداخت.
در ۲۵ ژوئیه سال ۲۰۱۸ میلادی یک روزنامه محلی در بوینسآیرس به نام «El Diario popular» گزارشی را منتشر کرد مبنی بر اینکه یک دختر نوجوان ۱۲ ساله در پی شرکت در «بازی مومو» دست به خودکشی زده است. در پی آن، پلیس به خانوادهها دربارۀ این بازی هشدار داد.
اگرچه چند روز بعد از مرگ این نوجوان، کالبدشکافی پزشکی نشان داد که او قربانی حمله و تجاوز جنسی شده و به این ترتیب مسیر تحقیقات پلیس آرژانتین نیز درباره این حادثه تغییر کرد، اما مطبوعات بینالمللی تنها اقدام به انتشار نسخۀ اول از خبر این حادثه کردند و حتی بسیاری از رسانهها با اشاره به آنچه پیشتر تحت عنوان «چالش نهنگ آبی» مطرح بود، مومو را نسخهای پیشرفتهتر از آزار و اذیت کاربران جوان اینترنت و درنهایت اجبار آنها به خودکشی معرفی کردند.
به این ترتیب تنها در عرض چند روز «چالش مومو» در میان موجی از سردرگمیها خلق شد.
محرمانه بودن مکالمات در واتساپ که تایید ادعاها دربارۀ این چالش را سخت میکند و در کنار آن ترسناک و اضطرابآور بودن چهره عروسک مومو باعث شد که شایعات دربارۀ این چالش به سرعت پراکنده شود.
روزنامه گاردین بریتانیا در این باره مینویسد: «شایعات دربارۀ مومو، چرخهای از بازخوردها را بوجود آورد. از جمله اینکه انتشار مقالات در این باره باعث شد که برخی مدارس و حتی پلیس نسبت به خطرات احتمالی این چالش هشدار دهند، و اعلام این اخطارها و هشدارها نیز به نوبه خود باعث انتشار دور جدیدتری از مقالات شد.»
تحریک «کنجکاوی» جوانان
انتشار مقالات متعدد دربارۀ «چالش مومو» باعث شد که این چالش خیالی، به نوعی شکل واقعیت به خود بگیرد و به کاربران «مخرب» رسانههای مجازی، ایدهای برای سوء استفاده از دیگران بدهد. در چنین وضعیتی نیز آسیب پذیرترین افراد زودتر از دیگران متقاعد شده و قربانی این سوء استفادهها قرار میگرفتند.
این چیزی است که بسیاری از انجمنهای حمایت از کودکان در کشورهای اروپایی نسب به آن هشدار دادهاند.
کیت ترملت، مدیر بخش محتواهای شوکه کننده در «مرکز اینترنت امنتر» بریتانیا به روزنامه گاردین میگوید: «بحث و تبلیغ دربارۀ این چالش، تنها باعث تحریک بیشتر کنجکاوی جوانترها میشود.»
بر این اساس کارشناسان پیشنهاد دادهاند که والدین بر بازیهای کودکان در اینترنت و استفاده آنها از یوتیوب نظارت داشته باشند؛ زیرا بر اساس گزارشها، شماری از کودکان حتی با دیدن چهره ترسناک مومو، از نظر بصری آسیب دیدهاند.
«چالش مومو» در ایران
دو سال پس از جهانی شدن اخبار و شایعات مربوط به «چالش مومو»، رسانهها از ورود این چالش به ایران سخن میگویند.
پلیس ایران میگوید که هدف اصلی از عامل راهاندازی این چالش، اذیت و آزار نوجوانان است و بر این اساس، پلیس فتا اعلام کرد که «رسیدگی به ارسال پیامها و کلیپهای موسوم به مومو بصورت ویژه در دستور کار قرار گرفته و به زودی افراد داخلی که هدفشان اذیت و آزار دانش آموزان است، گرفتار قانون میشوند.»
گفته میشود این چالش در حال حاضر عمدتا در استانهای جنوبی کشور همچنین خراسان رضوی رواج یافته و بر این اساس پلیس فتا از والدین خواسته است تا با فرزندانشان صحبت کرده و «نگرانی آنها را کاهش دهند.»
جواد جهانشیری، رئیس پلیس فتا در استان خراسان رضوی در گفتگو با «ایرنا» با اشاره به اینکه در روزهای اخیر پلیس فتا «صدها تماس تلفنی مبنی بر ترس شهروندان از چالش مومو و اضطراب ناشی از آن» دریافت کردهاند، اعلام کرد: «با توجه به گستردگی و فرامرزی بودن فضای سایبری، توصیه پلیس فتا پیشگیری و آگاهسازی است؛ لذا دانش آموزان و والدین از کنجکاوی و کلیک روی لینکهای ناشناس اجتناب کنند.»
او همچنین به شهروندان توصیه کرد: «هموطنان در مواجهه با چالش موصوف میتوانند با حذف اکانت کاربری خود، از شر این مزاحم ناخوانده خلاص شده و با شماره دیگری عضویت جدید پیدا کنند و از ذخیره شماره مومو سابق به شدت پرهیز کنند.»
هرمزگان؛ یک ربات پاسخگوی اتوماتیک
خبرگزاری برنا نیز به نقل از احسان بهمنی، سرپرست پلیس فتا در استان هرمزگان نوشت که در این استان «اکانتهایی با شمارههای خارجی و داخلی» اقدام به ارسال پیام اولیه با مضمون «بیا با هم بازی کنیم» به زبان انگلیسی و فارسی برای کاربران میکنند.
به گفتۀ او «با بررسیهای فنی مشخص شد که اکانت اصلی این چالش، یک ربات پاسخگوی اتوماتیک به زبان انگلیسی است و افرادی نیز با بهره گیری از شمارههای موقت خارجی یا حتی داخلی، اقدام به راه اندازی اکانت واتساپ کرده و برای دیگران با همین روش مزاحمت ایجاد میکنند و عدهای هم اقدام به نشر شایعات آلوده و کذب در شبکههای اجتماعی مجازی میکنند.»
احسان بهمنی با اشاره به پروندهای درباره مزاحمتهای «چالش مومو» در این استان گفت: «فردی با هویت معلوم به پلیس فتا مراجعه کرد و اعلام داشت دارنده اکانت واتساپی که تصاویر پروفایل آن عروسکی به نام «مومو» و ارواح خبیثه است، اقدام به ارسال پیام بازی برای فرزندم کرده اما پس از مخالفت پسرم برای ادامه بازی، صاحب اکانت اطلاعات خصوصی از خانواده ما ارائه و با تهدیدات مکرر پسرم را مجاب به ادامه بازی کرده که این امر موجب ترس و دلهره در میان خانواده ما شده است.»
سرگرد بهمنی در ادامه گفت که پس از پی جوییهای فنی، متهم شناسایی و به این پلیس احضار شده است.
فرد متهم در اعترافات خود گفته است که در گروه دورهمی با حضور دوستان در واتساپ، مطالبی پیرامون مومو از سوی مدیر گروه و دیگران ارائه شده است و «من هم به بهانه شوخی با پسرعمهام (شاکی) به همراه چند تا از دوستانم با شماره سیم کارت ناآشنا یا شمارههای موقت خارجی اکانتهای واتساپی ایجاد کردیم و تصاویر پروفایل آن را "مومو" و ارواح ترسناک گذاشتیم و به او پیام چالش وحشت دادیم و قصد ما از این کار فقط شوخی بوده است.»
سرپرست پلیس فتا در استان هرمزگان هشدار داد: «پایه و اساس این چالشها بر مبنای دروغ و حیلههای روانشناختی است، بر همین اساس عدم نصب برنامههای مربوطه یا بلاک این شمارهها در پیام رسانهای خارجی بهترین واکنش از سوی مخاطبین است.»
اظهار تاسف طراح ژاپنی
کیسوکه آیسو، طراح ژاپنی استودیوی فیلمسازی «Link Factory» که سازنده مجسمه مومو است، در گفتگو با روزنامه «The Sun» بریتانیا گفته است که پس از انتشار اخبار درباره چالش مومو، عروسک آن را نابود کرده است. او گفت: «خیال بچه ها راحت باشد. مومو مرد. او دیگر وجود ندارد.»