شاید شهر بندری جده در وسط گرمترین تابستان ثبت شده جهان، انتخاب مناسبی برای کم کردن از حرارت شدیدترین درگیری حاضر جهان نباشد. مخصوصا اینکه پس از قتل وحشیانه جمال خاشقچی، عربستان سعودی در سطح جهانی به عنوان یک ناقض حقوق بشر به طور گسترده‌ای از عرصه‌های جهانی دیپلماتیک طرد شد.
آگهیبا این حال، عربستان سعودی با میزبانی از رهبران و نمایندگان بیش از ۴۰ کشور جهان، در روزهای شنبه و یکشنبه (پنجم و ششم ماه اوت) اعتبار خود را به عنوان یک بازیگر صلح‌طلب نشان خواهد داد.
اولین نشست در مورد رسیدن به صلح در اوکراین، در ماه ژوئن امسال و با حضور ۱۵ کشور بدون از هیاهوی رسانه‌ای در شهر کپنهاگ دانمارک برگزار شد. چین به عنوان متحد دیرینه روسیه، در مذاکرات کپنهاگ شرکت نکرد. دیپلمات‌های غربی گفته‌اند که انتخاب عربستان سعودی به عنوان میزبان این دور از مذاکرات تا حدی به امید متقاعد کردن چین - که روابط نزدیک با عربستان سعودی دارد - بوده است.
اجلاس قبلی در کپنهاگ نه دستورکار مهمی داشت و نه تغییر محسوسی برای صلحِ مدنظر کی‌یف مبنی بر خروج نیروهای روسی از تمام سرزمین‌های اوکراین ایجاد کرد.
این نشست چه توفیقی دارد؟
هدف اصلی‌تر چنین اجلاسی این است که کشورهایی همچون هند، برزیل و آفریقای جنوبی که اصطلاحا در منطقه «جنوب جهانی» واقع شدند و همچنین کشورهای عضو اتحادیه اروپا، همراه با ایالات متحده و کانادا گردهم آیند تا برای رسیدن به طرح صلح با یکدیگر همفکری کنند.
کشورهایی مانند برزیل و هند موضع روشنی در مورد جنگ روسیه علیه اوکراین نداشتند و اتحادیه اروپا و اوکراین به دنبال این هستند که آنها را در مورد پاسخگو کردن روسیه به کار بگیرند.
مقامات اوکراینی میزبانی عربستان از این نشست را موهبتی می‌دانند که «روایت روسیه مبنی بر اینکه اوکراین فقط توسط کشورهای غرب حمایت می‌شود را به طور کل مردود کرد». دو مقامی که به طور مستقیم از گردهمایی کپنهاگ اطلاع داشتند به نشریه پولیتیکو گفتند که سعودی‌ها «نقش بسیار فعالی» در نشست کپنهاگ ایفا کردند و اکنون، میزبان اجلاسی مشابه هستند.
ده‌ها کشور دیگر از جمله بریتانیا و لهستان حضور در نشست جده را تایید کرده‌اند. کاخ سفید نیز جیک سالیوان مشاور امنیت ملی خود را به این نشست می‌فرستد.
حضور معنادار چین در این نشست
وزارت امور خارجه چین هم روز جمعه اعلام کرد که تیمی را برای شرکت در مذاکرات صلح اوکراین به عربستان سعودی اعزام خواهد کرد. یکی از مقامات بلندپایه اروپایی که در تدارکات این نشست شرکت داشت، گفت که «این مهم است که چین چه می‌کند. بسیاری از شرکت‌کنندگان دفعه قبل [نشست کپنهاگ] از شرکت نکردن چین متأسف بودند.»
به دلیل روابط پایدار چین با کرملین و سکوت مقامات این کشور در محکومیت اقدامات پوتین، برخی کشورها نسبت به تلاش چین برای وارد شدن به گفتگوهای صلح اوکراین تردید دارند؛ اما با این حال، ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین همچنان برای گفتگو با پکن با گشاده‌رویی برخورد می‌کند. زلنسکی در این هفته گفت که او این گردهمایی را گامی اولیه در راستای تشکیل اجلاس جهانی صلح در پاییز می‌داند.
جایگاه ویژه ریاض در بین آمریکا، روسیه و چین
به نظر می‌رسد که عربستان سعودی از زمان شروع تهاجم تمام عیار پوتین مسیر خوبی را طی کرده باشد و توانسته تماس مستقیم خود با مسکو را حفظ کند. ریاض قبلا برای بازگرداندن کودکان اوکراینی از روسیه میانجی شده بود. همچنین محمد بن سلمان، ولیعهد پادشاهی عربستان در پاییز گذشته در آزادی مزدوران غربی که توسط نیروهای روسی هنگام جنگ در اوکراین دستگیر شده بودند نقش داشت.
هم عربستان سعودی و هم روسیه اعضای گروه کشورهای صادرکننده نفت اوپک پلاس هستند و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، ماه گذشته پس از تصمیم کشورش برای کاهش تولید نفت، با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه گفتگو داشت. اگرچه مشخص نیست که آیا محمد بن سلمان در نشست این هفته شرکت خواهد کرد یا خیر، اما انتظار می‌رود نتیجه را به روسیه اطلاع دهد.
عربستان سعودی، برخلاف دانمارک (میزبان نشست اول صلح)، آشکارا در جنگ روسیه علیه اوکراین جانبداری نکرده است. همچنین عربستان سعودی به طور فزاینده‌ای در محل تلاقی منافع چین و ایلات متحده به عنوان دو رقیب جهانی قرار دارد. جو بایدن در ماه ژوئیه سال گذشته و رئیس جمهور چین چند ماه پس از آن به عربستان سفر کرده بودند و هر دو با محمد بن سلمان کار داشتند.
روسیه که در ماه فوریه ۲۰۲۲ تهاجمی تمام عیار را علیه اوکراین به راه انداخت و همچنان هم به حملات موشکی علیه اوکراین ادامه می‌دهد، به این مذاکرات دعوت نشد. کرملین اعلام کرد که بر این نشست نظارت خواهد کرد.
بدون حمایت اقتصادی چین، اقتصاد روسیه و توانایی آن برای جنگ در اوکراین ممکن است از بین برود.
برخی از کشورهای جنوب جهانی حاضر در این نشست نیز با خرید گاز، نفت و سایر کالاهایی که در اروپا مشتری ندارد، به تقویت جنگ پوتین کمک می‌کنند. دقیقا همین کشورها هستند که اوکراین به دنبال جلب نظر آنها نسبت به طرح صلح ۱۰ ماده‌ای ولودیمیر زلنسکی است.