جلسات رسیدگی به یک شکایت تاریخی علیه اسرائیل در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه، جمعه ۱۲ ژانویه وارد دومین روز خود شده است.
آگهیآفریقای جنوبی شکایت خود علیه اسرائیل را در ماه دسامبر به این مرجع عالی قضایی سازمان ملل تسلیم کرد و ادعا می‌کند که محاصره باریکه غزه توسط اسرائیل به منزله نسلکشی و نقض کنوانسیون پسا-هولوکاستی «پیشگیری از نسلکشی» ۱۹۴۸ است.
این کنوانسیون برای کشورهای عضو از جمله اسرائیل و آفریقای جنوبی، این حق عمومی را قائل شده تا برای جلوگیری و توقف جنایات نسلکشی بتوانند هرگونه شکایت خود را در این دیوان بین‌المللی مطرح کنند. جنایات نسلکشی به جرایمی اطلاق می‌شود که «به قصد نابودی کلی یا جزئی یک گروه ملی، قومی، نژادی یا مذهبی انجام می‌شود».
در چند ماهی که از آغاز عملیات جنگی اسرائیل در نوار غزه می‌گذرد، این اولین باری است که اسرائیل در یک دعوای حقوقی چالش‌برانگیز در دادگاه از خود دفاع می‌کند. برای کشوری که به لحاظ ماهوی برای تامین امنیت بازماندگان بزرگترین نسلکشی تاریخ یا همان هولوکاست تاسیس شده است، این اتهام جنایی می‌تواند بسیار نمادین باشد.
از آنجایی که صدور حکم برای پرونده‌های دیوان بین‌المللی دادگستری عموما سال‌ها به درازا می‌انجامد، آفریقای جنوبی فعلا از دادگاه خواسته است تا با صدور دستور موقت و با هدف برای تسکین رنج‌های غیرنظامیان در نوار محاصره‌شده غزه، به طور موقت هم که شده آتش‌بس برقرار کند.
به گفته عالی‌ترین نهاد بهداشتی تحت مدیریت حماس، از هفتم اکتبر تا کنون بیش از ۲۳ هزار نفر در نوار غزه کشته شد‌ه‌اند.
قیاس با افترای خون
اسرائیل مصمم است که این پرونده را به چالش بکشد و آن را همچون «افترای خون» می‌داند. متحدان غربی اسرائیل یعنی بریتانیا و ایالات متحده نیز با انتقادهای شدید روبرو هستند.
دائره‌المعارف هولوکاست اصطلاح «افترای خون» را ادعای نادرستی توصیف می‌کند که بر طبق آن، «یهودیان از خون کودکان غیر یهودی و معمولاً مسیحی برای اهداف آیینی خود استفاده می‌کردند. نازی‌های آلمان از افترای خون برای شیطانی جلوه دادن یهودیان استفاده‌های زیادی کردند.»
در مقابل، سایر کشورها از جمله بولیوی، برزیل، کلمبیا، اردن، مالزی، مالدیو، ترکیه، ونزوئلا و همچنین سازمان کشورهای اسلامی با ۵۷ عضو نیز به طور رسمی از این اقدام آفریقای جنوبی حمایت کرده‌اند.
اما سوال اینجاست که پس اتحادیه اروپا در کدام سمت این دعوای حقوقی ایستاده است؟
اتحادیه اروپا به عنوان یک نهاد اظهار نظر نمی کند
اتحادیه اروپا که تلاش‌هایش برای میانجیگری در جنگ اسرائیل و حماس با مواضع نامنسجم ۲۷ کشور عضوش مواجه شده است، عمدتاً در این مورد خاص سکوت کرده است.
سخنگوی کمیسیون اروپا این هفته بر حمایت اتحادیه از دیوان بین‌المللی دادگستری تاکید کرد، اما از پرونده نسلکشی علیه اسرائیل حمایت نکرد.
پیتر استانو، سخنگوی روابط خارجی اتحادیه اروپا روز سه‌شنبه گفت: «در رابطه با این پرونده خاص، هر کشوری حق دارند پرونده‌ها یا شکایت‌های خود را [به دیوان] ارائه دهد. اتحادیه اروپا بخشی از این شکایت نیست. پس قرار نیست که ما اظهار نظر داشته باشم.»
این دم فروبستن به دنبال تلاش‌های اتحادیه اروپا برای رعایت خط بی‌طرفی در مناقشه از طریق تایید حق اسرائیل برای دفاع از خود و در عین حال درخواست برای حفاظت از جان غیرنظامیان در غزه و باز بودن مسیر ارسال کمک‌های بشردوستانه است.
اما اعضای اتحادیه اروپا تاکنون از صدور بیانیه دسته‌جمعی برای دعوت به آتش‌بس در نوار غزه خودداری کرده‌اند و به جای آن صرفا بر حصول «وقفه‌های بشردوستانه» برای اطمینان از رسیدن کمک‌های حیاتی به غیرنظامیان نیازمند تاکید شده است.
سرسخت‌ترین متحدان اروپایی از اسرائیل
اکثر کشورهای اتحادیه اروپا از قطعنامه ماه دسامبر مجمع عمومی سازمان ملل که خواستار توقف خصومت‌ها بود، حمایت کردند. کشورهایی از جمله آلمان که به عنوان متحد سرسخت اسرائیل تلقی می‌شوند، اخیراً درخواست برخی از وزرای راست افراطی اسرائیل برای کوچ مجدد فلسطینیان به بیرون از نوار غزه را محکوم کرده‌اند.
هر چند که کشورهای آلمان، اتریش و جمهوری چک که همگی متحدان سرسخت اسرائیل محسوب می‌شوند، نسبت به پرونده اتهام نسلکشی در نوار غزه ابراز تردید کرده‌اند.
رابرت هابِک، معاون صدراعظم آلمان در سفرش به اسرائیل روز پنجشنبه در حالی که جلسه رسیدگی در لاهه برگزار می‌شد، گفت: «شما می‌توانید ارتش اسرائیل را به خاطر رفتار بسیار خشن در نوار غزه مورد انتقاد قرار دهید، اما این نسلکشی نیست.»
آگهیهابک افزود: «گروهی که علاقه دارد یا می‌خواهد مرتکب نسلکشی شود، حماس است، البته اگر از عهده آن بر می‌آمدند. دستور کار آنها نابودی کشور اسرائیل است.»
به فیسبوک یورونیوز فارسی بپیوندید
در بیانیه مشترکی که روز پنجشنبه منتشر شد، صدراعظم اتریش و نخست وزیر جمهوری چک نیز تردیدهای مشابهی را ابراز کردند.
رهبران اتریش و چک در بیانیه‌ای مشترک گفتند: «ما با هرگونه تلاش برای سیاسی کردن دیوان بین المللی دادگستری مخالفیم.»
مجارستان تنها کشوری است که صراحتاً پرونده دیوان بین‌المللی دادگستری آفریقای جنوبی را محکوم کرده است؛ بطوریکه پیتر سی‌یارتو، وزیر امور خارجه این کشور شکایت آفریقای جنوبی از اسرائیل را یک «حمله قضایی علیه اسرائیل» عنوان کرده و آن را محکوم کرد.
آگهیآقای سی‌یارتو در شبکه اجتماعی فیسبوک نوشت: «اتهام نسلکشی به کشوری که متحمل یک حمله تروریستی شده کاملا بی‌معنی است. ما معتقدیم که به نفع کل جهان است که عملیات ضد تروریستی کنونی با موفقیت انجام شود تا از تکرار چنین حمله تروریستی وحشیانه‌ای در هر نقطه از جهان جلوگیری شود.»
از بلژیک و ایرلند تا اسپانیا؛ حامیان پراکنده هستند
تا کنون صداهایی که از گوشه و کنار اتحادیه اروپا در تایید شکایت آفریقای جنوبی بلند می‌شود، اندک و پراکنده بوده است.
«پترا دو سوتر»، معاون نخست وزیر بلژیک که دولتش به عنوان حامی‌ترین دولت فلسطینی در اروپا شناخته می‌شود، روز سه‌شنبه گفت که از دولت بلژیک می‌خواهد تا به طور رسمی از پرونده آفریقای جنوبی حمایت کند.
دولت بلژیک متشکل از ائتلاف پیچیده‌ای از هفت حزب، هنوز درخواست خانم «دو سوتر» را تایید نکرده است، اما برای بررسی جنایات جنگی احتمالی در درگیری بین اسرائیل و حماس، مبلغی به ارزش ۵ میلیون یورو به «دیوان کیفری بین‌المللی» متعهد شده است.
«دیوان کیفری بین المللی / ICC» یکی دیگر از دادگاه‌های بین‌المللی مستقر در لاهه است که اغلب با «دیوان بین المللی دادگستری / ICJ» اشتباه گرفته می شود.
آگهی
لئو وارادکار، رئیس دولت ایرلند که کشور او نیز به عنوان یکی دیگر از حامیان اروپایی از طرح تشکیل کشور فلسطینی است، علیرغم فشار قانونگذاران ایرلندی، هرگونه احتمال پیوستن ایرلند به این پرونده را رد کرده است.
آقای وارادکار در آخر این هفته در مصاحبه با رادیو RTÉ گفت: «من واقعاً فکر می‌کنم که درباره این موضوع [اتهام نسلکشی در نوار غره] باید خیلی مراقب باشیم.»
آقای وارادکار این تشکیک را مطرح کرد که «نیروهای حماس (در هفتم اکتبر) به اسرائیل ریختند ، ۱۴۰۰ نفر را کشتند (...) چونکه اسرائیلی بودند، یهودی بودند، یا صرفا بابت اینکه در اسرائیل زندگی می‌کردند. آیا این هم نسلکشی نبود؟»
اسپانیا هم که از منتقدان صریح جنگ اسرائیل در غزه است، علیرغم اینکه ۲۵۰ کارشناس حقوقی روز چهارشنبه طوماری را برای حمایت دولت اسپانیا از این پرونده ارائه کردند، از اظهار نظر خودداری کرده است.
فیلیپ دام، از مدیران دیده بان حقوق بشر در گفتگو با یورونیوز گفت که پرونده دیوان بین‌المللی دادگستری فرصتی برای اتحادیه اروپا است تا «دوباره پایبندی خود به عدالت و پاسخگویی» را در زمینه درگیری در غزه ثابت کند.
آگهیاو گفت: «برای اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن ضروری است که واقعاً صریح باشند و بگویند که از روندهای قضایی در سطح بین‌المللی حمایت می‌کنند.»
آقای دام افزود: «آنها باید خیلی سریع از این ابتکار [آفریقای جنوبی] در دادگاه حمایت کنند و اطمینان دهند که از هیچ تلاشی برای اجرایی شدن حکم موقت دادگاه توسط اسرائیل - که امیدواریم در چند هفته آینده انجام شود – دریغ نخواهند کرد.»