پس از عقب نشینی اجباری فرانسه، قدرت استعماری سابق، از منطقه ناآرام ساحل صحرای آفریقا، ترکیه، ایران و مراکش در تلاش برای کسب نقش اقتصادی و نظامی بزرگ‌تر در این منطقه از آفریقا هستند.
آگهیبه گزارش خبرگزاری فرانسه، تجهیزات نظامی ترکیه و پروژه‌های توسعه و زیرساختی مراکش و ایران برای رژیم‌های نظامی این منطقه که با کمبود نقدینگی و تندروی‌های گروه‌های جهادی دست و پنجه نرم می‌کنند، وسوسه‌کننده است.
مالی، بورکینافاسو و نیجر از سال ۲۰۲۰ به بعد و در بحبوحه شورش خونین جنبش‌های جهادی، کودتا را تجربه کرده‌اند.
حاکمان نظامی آنها از آن زمان به بعد از بلوک گسترده‌تر آفریقای غربی خارج شده و یک پیمان دفاعی مشترک برای مبارزه با جهادی‌ها ایجاد کرده‌اند.
کاراموکو ژان ماری تراوره، وزیر خارجه بورکینافاسو گفت که ارتش‌های کم‌تجهیز منطقه ساحل می‌خواهند «توانایی‌های درون‌زا را برای کاهش وابستگی خود توسعه دهند».
نیروهای فرانسوی که بیش از یک دهه در سراسر منطقه ساحل مستقر بودند، از تحویل تجهیزات نظامی به ارتش‌هایی که متهم به ارتکاب آزار و اذیت غیرنظامیان هستند، خودداری کرده‌اند.
فرانسه پس از کودتاها مجبور شد در سال ۲۰۲۲ از مالی و در سال گذشته از نیجر و بورکینافاسو خارج شود، چرا که روابط به شدت رو به وخامت گذاشت و دخالت نظامی روسیه در حال افزایش بود.
از سوی دیگر، آنکارا در حال فروش پهپادهای جنگی سنگین و توسعه یک کریدور فراصحرایی از خلیج گینه تا الجزایر است.
تقلا برای نفوذ در منطقه ساحل آفریقا
طبق مطالعه‌ای از موسسه هلندی روابط بین‌الملل، «یک کارآفرین بورکینافاسویی که روی تقویت روابط بورکینافاسو-ترکیه کار می‌کند، اشاره کرد که دولت ترکیه در بازدیدهای تجاری از سرمایه‌گذاران حمایت می‌کند و همچنین پس از سرمایه‌گذاری در آفریقا، معافیت‌های مالیاتی ارائه می‌دهد.»
این مطالعه افزود: «ترکیه با معرفی خود به عنوان یک شریک قابل اعتماد، به دنبال افزایش شهرت و اعتبار در خارج از کشور و در نهایت نفوذ در کشورهایی با تاریخ، فرهنگ و مذهب مشترک است.»
فردریکو دونلی، دانشمند علوم سیاسی که کتابی درباره نفوذ ترکیه در آفریقا نوشته است، گفت در حالی که مسکو خود را به عنوان متحد اصلی رژیم‌های نظامی در ساحل تثبیت می‌کند، ترکیه سیاستی «فرصت‌طلبانه» را در پیش می‌گیرد که «سعی می‌کند خود را به عنوان جایگزینی برای اروپاییان و روسیه معرفی کند.»
ترکیه در منطقه ساحل با توسعه اقتصادی مراکش و اخیراً پروژه‌های برنامه‌ریزی شهری ایران روبروست.
مراکش در ماه سپتامبر اعلام کرد که آماده است «زیرساخت‌های جاده‌ای، بندری و ریلی» خود را برای کشورهای محصور در خشکی مالی، بورکینافاسو، نیجر و چاد در دسترس قرار دهد.
محمد ششم، پادشاه مراکش در ماه نوامبر خواستار کمک به کشورهای منطقه ساحل برای دسترسی به اقیانوس اطلس شد و خاطرنشان کرد که این امر «به ارتقای زیرساخت‌ها در کشورهای منطقه ساحل و اتصال آنها به شبکه‌های حمل و نقل و ارتباطات موجود در منطقه بستگی دارد.»
یک منبع دولتی در نیجر گفت که این کشور از زمان استقلال و به ویژه در زمینه توسعه اقتصادی «روابط عالی با مراکش» داشته است.
ایران در عین حال قراردادهای همکاری متعددی را با بورکینافاسو در زمینه انرژی، شهرسازی، آموزش عالی و ساخت و ساز امضا کرده است. تهران در اواخر ژانویه از ایجاد دو دانشگاه در مالی خبر داد و توافقنامه‌های همکاری متعددی را امضا کرد.
«زبان انقلابی»
ایران در اواخر سال گذشته چندین توافق همکاری با بورکینافاسو در زمینه انرژی، شهرسازی، ساخت و ساز و آموزش عالی امضا کرد.
تیری کوویل، اقتصاددان و متخصص ایران در موسسه مطالعات بین‌المللی و راهبردی فرانسه (IRIS) می‌گوید سیاست ایران در آفریقا با «زبان انقلابی و منطق جهان سومی و ضد استعماری» همراه است که برای کشورهای مستعمره سابق جذابیت دارد.
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران که سال گذشته به آفریقا سفر کرد، «از مقاومت کشورهای آفریقایی در برابر استعمار به عنوان نماد بیداری و هوشیاری آنها تمجید کرد.»
آگهیبه کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
با این حال، کوویل هشدار می‌دهد که «ایرانی‌ها ده‌ها توافقنامه امضا می‌کنند اما هیچ‌کدام عملی نمی‌شوند.» او می‌گوید: «آنها بودجه لازم برای پشتیبانی از این توافقنامه‌ها را ندارند و نمی‌توانند رقیب جدی برای ترکیه باشند.»
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید ایران غنی‌سازی اورانیوم خود را به ۶۰ درصد افزایش داده است. با توجه به این موضوع، ایران ممکن است در نهایت به دنبال ذخایر عظیم اورانیوم نیجر باشد که تاکنون توسط شرکت فرانسوی اورانو استخراج می‌شده است.
یک مقام دولتی در نیجر گفت: «این منابع ماست و می‌توانیم آنها را به هر کسی که بخواهیم بفروشیم.»